Özünə hörmət edən hökumətlər vətəndaşını həbslə deyil, siyasi arqumentlərlə, debatlarla susdurmalıdır
Ölkəmizdə siyasi düşüncələrinə görə vətəndaşların qondarma ittihamlarla həbs edilməsi və təqsirsiz olduqları halda məhkəmə hökmü ilə cəzalanması adi hal alıb. Sanki məhkumluqdan daha çox girovluq həyatı yaşayan bu insanların bir müddət sonra “humanizm” nəticəsində “əfv” edilməsi praktikası da geniş tətbiq olunur. Ehtimal olunur ki, bu “humanizm”ənənəsi yenə də təkrar ediləcək və bir çox günahsız insan öz nisbi azadlığına qovuşacaq. Nisbi azadlığına qovuşan insanların sevincinə şərik olmaqla yanaşı, bunu heç də nə onların, nə də toplumun qələbəsi hesab etmirəm.
Siyasi məhbus probleminin səbəbləri
Dünya təcrübəsində siyasi məhbus probleminin səbəbləri müxtəlifdir. Bu barədə beynəlxalq normalardan, siyasi-hüquqi kriteriyalardan ətraflı danışmaq və faktoloji incələmək xeyli zaman tələb etdiyi üçün o məsələlərə toxunmadan keçək ölkəmizlə bağlı olan əsas mətləbə.
Ölkəmizdə siyasi məhbus probleminin çox qabarıq mövcudluğu birbaşa hakimiyyətin siyasi zəifliyindən və idarəetmədə mövcud olan nöqsanlardan qaynaqlanır. İqtidara sahib olduqdan keçən 22 il ərzində ölkəyə milyardlarla vəsait daxil olmasına baxmayaraq, vətəndaşların heç bir sosial-iqtisadi, ictimai-siyasi və hüquqi problemlərini həll etməyən hakimiyyət komandası öz səriştəsizliyini müxtəlif vasitələrlə ört-basdır etməyə çalışır. Həm də hakimiyyətdə olduğu bu uzun müddətdə topluma yeni-yeni ağır problemlər yaradıb və gələcək nəsillərə miras qoymasını dərk etdikcə, daha da aqressiv siyasətə meyllənir. Baş verənləri tədricən anlayan əhalinin artan haqlı narazılığını dinc və effektli etiraza çevirə biləcək şəxslərə və qurumlara qarşı iqtidarın repressiv davranmağa üstünlük verməsi yalnız bu səbəblərdən doğan nəticədir. Heç bir əsas olmadan günahsız fikir və düşüncə adamlarını, siyasi oponentləri zindana doldurmaqla toplumda qorxu yaratmaq və idarəetməyə polis gücü ilə davam etmək yolunun uğurlu olacağının yanlış qənaətidir. Məhz bu repressiv idarəetmənin əsas səbəbi odur ki, hakimiyyət yürütdüyü siyasətin təhlükəli mahiyyətini anlayır və müvəqqəti də olsa azad mühitin olmaması üçün bütün zəruri tədbirləri görməyə çalışır. Siyasi məhbus probleminin bu qədər qabarıq ortaya çıxması, əslində hökumətin öz oponentlərinin siyasi arqumentləri qarşısında acizliyinin də etirafıdır.
Siyasi oponentlərin həbslə “islah” edilməsi
totalitar düşüncədir.
Siyasi mübarizədə hökumətlərin rəqiblərinə qarşı istifadə etdikləri ən primitiv önləyici vasitə həbs və repressiyalardır. Dialoqların, müzakirələrin, diskussiyaların tamamilə tükəndiyi bir ortamda cəmiyyətiçi münasibətləri zədələyən qanundan kənar fəaliyyətləri durdurmaq üçün son çarə kimi seçilirsə, bunu bəlkə də anlamaq olar. Lakin, öz səriştəsizliyini pərdələmək, fərqli fikri boğmaq, hakimiyyət hərisliyindən doğan qanunsuz əməllərini daha rahat davam etdirmək üçün seçilirsə, bu hüquq terrorudur və qətiyyən qəbul edilə bilməz. Tarixi təcrübə göstərir ki siyasi mübarizə aparan, özünü ifadə etmək potensialı olan insanları həbslə məqsədindən çəkindirmək mümkün deyil. Təkcə müstəqilliyimizdən keçən 24 illik zaman kəsiyində, xalqına qarşı çox qəddar və amansız davranan diktatorların faciəli sonluğunu görən mübarizə adamlarını belə primitiv üsllarla sıradan çıxarıb yox etmək arzusunda olanlar ciddi yanlışlığa yol verirlər. Görünən budur ki, hakimiyyətin dövlət resursları ilə “qara gün” üçün gen-bol bəsləyib, siyasi vitrinə düzdüyü kadrları arasında 5-10 nəfər yoxdur ki, müxalifətin qarşısına çıxıb onları siyasi arqumentlərlə susdura bilsin. Bu aqressivlik sürətlə zəifləməyin, sadə vətəndaşı və müxalifəti qarşısında arqumentsizliyin təzahürüdür. Təcrübə göstərir ki, günahsız şəxslərin siyasi motivli həbsləri cəmiyyəti müvəqqəti olaraq siyasi proseslərdən çəkindirsə də, siyasi iddialı şəxsləri daha da mətnləşdirir və sıralarını möhkəmləndirir.
Təqsirsiz insanların həbsi cəmiyyətə qarşı sui-qəsddir
Cinayət törətmiş şəxslərin həbsi ədalətin təntənəsi olduğu üçün cəmiyyətdən təqdir alır və ictimai münasibətləri sağlamlaşdırır. Hətta, həbs olunan şəxslər özləri və yaxınları da bunu şüuraltı ədalətli sayır. Məhkum olunan şəxs öz törətdiyi əməlin qarşılığında cəza aldığını dərk etdiyi üçün bu qərara daxilən üsyan etmir, onu məhkum edənlərə dərin nifrət bəsləmir. Cəmiyyət də ədalətli cəzaların insanları islah etdiyinə inandığı üçün, onların müəyyən müddətə təcrid olunmasını normal qəbul edir.
Heç bir cinayət törətmədiyi halda müxalif fikir və düşüncələrinə görə insanların təqib olunması, həbs edilməsi totalitar düşüncə tərzidir və dövlət üçün ağır təhlükələrə yol açır. Son illər günahsız insanların kütləviləşən həbsi sanki cəmiyyətin vicdanlı kəsimindən intiqam almağa yönəlib. Çoxluq tərəfindən açıq etiraz ifadə olunmasa da bu qanunsuz əməl cəmiyyətdə ciddi gərginlik və narazılıq yaradır. Dövlət vətəndaş münasibətlərində etimadsızlıq dərinləşir.
Qanunsuz həbslər topluma hansı mesajı verir?
Əlindəki nəhəng gücdən suistifadə edib təkəbbürcəsinə öz vətəndaşına meydan oxuyan, onları siyasi düşüncəsinə görə günahsız həbsə məhkum edən rejimlər müvəqqəti qalib olsalar da əbədi məğlubiyyətə uğradıqlarını şüuraltı anlayırlar. Odur ki, fərqli görünən heç bir mütərəqqi qüvvəni, demokratik təşəbbüsləri qəbul edə bilmirlər. Ona düşməncəsinə münasibət bəsləyir və məhv etməyə çalışırlar. Ölkəmizdə də əhalinin xeyli hissəsi hökumətin repressiv siysətinin gizli mahiyyətini anlayır. Bu sadə, işsiz əhalidən tutmuş, aşağı və orta məmura kimi böyük bir təbəqəni əhatə edir. Hökumət xalqa qəbul etdirməyə çalışır ki, qanuni və ya qanunsuz vasitələrlə əldə etməsindən asılı olmayaraq ona məxsus olan heç nəyin təminatlı sahibi deyil. Qanunların tətbiqi siyasi iradənin əlindədir və heç kim bu “nizamı” poza bilməz.
Hökumətin həbs siyasətindən qazanan və itirənlər…
Bütün qondarma həbslər dövlətimizi nüfuzlu demokratik dünyanın gözündən salmaqla yanaşı, topluma da ağır zərbə vurur. Davamlı olaraq əzəli düşmənlərimiz olan, müstəqilliyimizi həzm edə bilməyən qonşularımıza tutarlı arqumentlər qazandırmaqdadır. Həmçinin, korrupsiya və rüşvət girdabında olan mütəşəkkil komanda da təqsirsiz şəxslərin həbsindən ustalıqla özünü qorumaq üçün yararlanır. Dovlətimiz və cəmiyyətimiz adına nə qədər təhlükəli tərəflər varsa, hamısı bu siyasətdən maksimum qazanır. İtirən isə yalnız ölkəmizin vicdanlı vətəndaşları və dövlətimizdir. Təhsilindən, səhiyyəsindən, iqtisadiyyatından, ordusundan, diplomatiyasından tutmuş, bütün dövlət-idarəetmə sisteminə qədər hər sahə itirməkdədir. Xalqımızın mənəvi-psixoloji aşınmasını, öz talehinə biganəliyini və cəmiyyətiçi etimadsızlığını şərtləndirən əsas səbəblər də məhz bu siyasətdir.
Günahkarı
əfv etmək humanistlikdir
Həm dinimizdə, həm də ictimai münasibətlərdə humanizm nümunəsi sayılacaq addım odur ki, günahkarı və islah olunmuş cinayətkarı bağışlayırsan. Bu addım cəmiyyətə həmrəylik, barış, sevgi və etimad gətirir.
Günahsız cəza alanların “əfv”i isə mənəvi işgəncədir. Düşüncəsi və fəaliyyəti ilə cəmiyyəti azad, firavan, təminatlı və təhlükəsiz görmək istəyən, bunun üçün fədakarlıqla mübarizə aparan yüzə yaxın insan təqsirsiz məhbus həyatı yaşayır. Məhkum edilmiş insanlar və onların yaxınları ilə yanaşı, cəmiyyətin bütün sağlam düşüncəli insanları da bilir ki bu şəxslər qondarma ittihamlarla, siyasi sifarişlə həbs ediliblər. Belə şəxslərin “əfv”ini humanist addım kimi təqdir edənlər haqlı olaraq cəmiyyət tərəfindən qınanır. Ağlı başında olan sağlam insanlara necə izah edəsən ki, günahsız şəxsləri zindana salıb, işgəncələrə məruz qoyub, təhqir etdirib, şərəf və ləyaqətini alçaldıb sonra da bir bağışlanma ərizəsi yazdırıb “əfv”etdirmək humanistlikdir? Məncə, təqsirsiz məhkum edilmiş şəxslər və demokratik düşüncəli insanlar heç bir zaman bu davranışı humanistlik kimi qəbul etməyəcək.
Ənənəvi “əfv” hakimiyyətə heç bir müsbət dvident gətirməyəcək.
Hökumətin “əfv” siyasətinin mahiyyətini anlamaq çox çətindir. Kiçik bir monitorinq aparılsa məlum olacaq ki, nə bu günahsız məhkum olmuş insanlar, nə onların yaxınları və doğmaları, nə də fəal vətəndaşlar bunu ədalətin təntənəsi hesab etmir. Təqsirsiz məhkum olunmuşları zorla imdad diləməyə məcbur etmək, süni ədalət fenomeni yaratmaq məzhəkəsi yalnız əks reaksiya doğurur. Günahsız qadınları, gəncləri, ictimai-siyasi xadimləri qanunsuz olaraq həbs etmək, işgəncə verərək yarımcan etmək və sonra da beynəlxalq təyziqlər qarşısında onları azad etmək məcburiyyətində qalmaq heç bir halda humanistlik kimi qəbul edilməyəcəkdir. Bunu qəbul etmək lazımdır ki, günahsız məhkum həyatı yaşayanlara zorla bağışlanma ərizəsi yazdırmaq və sonra da “əfv” edilməsi cəmiyyətdən təqdir almayacaqdır. Özünə hörmət edən hökumətlər vətəndaşını həbslə deyil, siyasi arqumentlərlə, debatlarla susdurmalıdır. Nəhəng resurslara malik hökumət təmsilçiləri müxalifəti fikirləri, düşüncələri, şəffaf idarəçiliyi və demokratik seçki ilə məğlub etməlidir. Onları qondarma ittihamlarla həbs edib adını tarixin amansız səhifələrinə yazdırmaq, ciddi təyziqlərə, sanksiyalara məruz qalmaq və sonra da məcburiyyət qarşısında “məhkumları” azad etmək prinsiplərindən birdəfəlik imtina edilməlidir. İstisnasız olaraq bütün siyasi və vicdan məhbusları qeyd şərtsiz sərbəst buraxılmalı və bu repressiv siyasət bir daha təkrar edilməməlidir. Bu, hökumətin ağır böhran dövründə ən doğru addımı olmaqla yanaşı, həmrəylik günü ərəfəsində cəmiyyətə yüksək əhval-ruhiyyə və həmrəylik də qazandırar.
