Son 4 ildə çörəyin keyfiyyəti yaxşılaşsa da, hələ də onun tərkibində aşağı növ yem taxılı və Avropada qadağan edilən müxtəlif kimyəvi əlavələr yer alır
İyulun 30-da Bakıdakı bır sıra ticarət obyekti çörəyin pərakəndə satış qiymətini 0,10 manat artırıb. 0,5 kq. çəkisi olan çörək 0,30 manat əvəzinə 0,40 manata (+ 25 faiz), 0,7 kq.-lıq çörək 0,40 manat əvəzinə 0,50 manata (+25 faiz) satılıb. Məsələn, Binə, Bakıxanov, Nur çörək zavodlarının çörəklərinin pərakəndə qiymətinin artdığı qeyd olunub.
Cümə günü “Turan” agentliyi 40-50 kiloqramlıq un kisəsinin qiymətinin 1-2 manat civarında artması ilə əlaqədar bir sıra çörək istehsalçısının qiyməti artırmaq niyyətində olduğunu bildirmişdi.
İqtisadiyyat Nazirliyi yanında Antiinhisar Xidməti dərhal bildirib ki, vəziyyətə nəzarət edir və artım gözlənilmir.
Araşdırma: gəlir və xərclər
“Turan” agentliyi çörəyin qiymətinin artırılmasının əsaslılığı ilə bağlı araşdırma aparıb. Əvvəlki araşdırma 2012-ci ilin oktyabrında aparılıb. O zaman da çörək istehsalçıları qiyməti artırmağı planlaşdırırdı. Manatın devalvasiyası ilə əlaqədar hesablamalar dollarla aparılıb ki, araşdırmanın nəticələri dəqiq olsun.
Qeyd etmək lazımdır ki, Azərbaycan buğdanı əsasən Rusiyadan, daha dəqiqi RF-in cənub bölgələrindən idxal edir. 2012-ci illə müqayisədə FOB ixrac qiyməti bir tona görə 380-dən 140-a və ya 2,7 dəfə enib.
“Rosselxoznadzor”un ərazi idarələrinin məlumatına görə, 2015-ci ildə Azərbaycan 1,35 mln. ton ($296,8 mln.) taxıl idxal edib ki, bunun da 1,24 mln.-u Rusiyanın payına düşüb. Orta ixrac qiyməti bir tona görə $220 təşkil edib.
Bu il Rusiyada taxıl ehtiyatları ötənilki göstəricini 6,8% üstələyib ki, bu da yaxın gələcəkdə aşağı qiymətlərin sabitliyindən xəbər verir.
Qeyd etmək lazımdır ki, 1 ton taxıldan 1308 kq. çörək istehsal edilir. Hazırda çörəyin istehsal xərcləri $300 (FOB taxıl qiyməti -$140+ daşınma -$15+ üyütmə prosesi – $30+bişirmə – $115) təşkil edir.
2012-ci ildə 1308 kq. çörək istehsalı $540 təşkil edib.
Hazırda 1 kq. çörək istehsalının xərcləri $0,22 və ya $0,36 manat təşkil edir. Deməli, 0,5 kq. çörəyin istehsalı 0,18 manat təşkil edir. İyulun 29-da 0,5 kq. çörəyin pərakəndə satış qiyməti 0,30 manat, pərakəndə qiymətdən ümumi gəlir 0,12 və ya 40 faiz təşkil edib. Bu 0,12 manat çörəyin daşınmasını, müəssisənin mənfəətini, pərakəndə şəbəkənin gəlirini əhatə edir.
Yeri gəlmişkən, Rusiyada yüksək keyfiyyətli ağ çörəyin orta qiyməti bir kiloqrama görə $0,50 və ya 0,80 manat təşkil edir.
Bununla əlaqədar belə nəticəyə gəlmək olar ki, agentliyin hesablamalarına görə, çörəyin qiymətinin 25 faiz artırılmasına haqq qazandırmaq olmaz. Lakin istehsalçılar və dövlətin çörək istehsalı prosesini hesablama yolu ilə qiymət artımını əhali üçün əsaslandırması vacibdir.
İdxaldan asılılıq və statistikanın “əyri güzgü”sü
Qeyd etmək lazımdır ki, taxıl idxalının həcmi Azərbaycanda ərzaq təhlükəsizliyi siyasətinin acınacaqlı olduğunu göstərir. Ölkə müstəqillik əldə etdiyi vaxtdan demək olar ki, buğdadan 100% asılı qalır. Praktik olaraq ərzaq buğdası istehsal edilmir. Strateji ehtiyatlar 100 faiz idxaldan asılıdır. Halbuki, Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi hər il 2 mln. tondan çox taxıl istehsal edildiyini bildirir. Taxıl istehsalına çoxmilyonlu subsidiyalar ayrılır. Əgər ölkə real olaraq öz taxılını istehsal etsəydi qiymətlər aşağı olardı.
Statistikaya görə, Azərbaycanda çörək-bulka məmulatlarına tələbat ildə bir adama 140 kq. çörəklə (100 kq. taxıl) ölçülür. 9 mln. əhalinin tələbatının ödənilməsi üçün 900 min ton taxıl lazım gəlir. Ancaq sirr deyil ki, Azərbaycanın əhalisi mühacirətin hesabına azalıb. Mühacirət edənlərin sayının 2,5-3,5 mln. arasında olduğu bildirilir. Hətta ölkədə real olaraq 7 mln. nəfər yaşayırsa, tələbat 700 min ton olmalıdır. Deməli, ölkəyə 1,3 mln. ton yox, 700 min ton gətirilməlidir.
Agentliyin hesablamaları göstərir ki, bir nəfərə il ərzində 168 kq., bir gündə isə 0,5 kq. çörək-bulka məmulatı düşür. Bu heçdə real deyil.
Keyfiyyət barədə
Son 4 ildə çörəyin keyfiyyəti yaxşılaşsa da, hələ də onun tərkibində aşağı növ yem taxılı və Avropada qadağan edilən müxtəlif kimyəvi əlavələr yer alır. Bu proses cəmiyyət üçün qapalıdır və onun nəzarətindən kənardadır.
