“Bu, gələcəkdə Bakı ilə Ankaranın münasibətlərində çatların yaranmasına səbəb ola bilər”
Rusiyalı politoloq Stanislav Tarasov Vladimir Putinin Azərbaycana səfərini “fərdi xarakterli səfər” kimi dəyərləndirib.
Bu barədə Ermənistanın “Hraparak” nəşrinə müsahibə verən Stanislav Tarasov deyib ki, Putin Azərbaycana vaxtında səfər edib:
“Əgər əvvəllər Rusiya liderləri Zaqafqaziyaya səfərləri zamanı əvvəlcə Yerevana, sonra isə yalnız Bakıya və ya əksinə səfər edirdilərsə, bu səfər çox fərdi xarakter daşıyır. O, mühüm parametri müəyyən edir: strateji əməkdaşlıq perspektivləri, birgə layihələrdə iştirak, “Şimal-Cənub”, Azərbaycanın postsovet məkanına potensial inteqrasiyası, Avrasiya İttifaqına, Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatına və hətta BRİCS-ə üzvlüyün mümkünlüyü (avqustun 20-də Azərbaycan XİN BRİCS-ə üzvlük üçün müraciət edib-red). Necə deyərlər, Bakıya qapılar bağlanmır və bu, birincidir. İkinci imkan nəzərdən keçirilir: üçbucaq formatında strateji əməkdaşlıq. Moskva-Bakı-Tehran. Yeri gəlmişkən, bütün “Transqafqaz”ın konfiqurasiyasını tamamilə dəyişəcək”.
“Bu, Qafqazın konfiqurasiyasını necə dəyişəcək, yəni Ermənistan, ümumiyyətlə, subyekt olmaqdan çıxır?” sualına Stanislav Tarasov sualla reaksiya verib:
“Bəs Ermənistan haradadır? Onlar Ermənistandan yalnız sülh müqaviləsinin imzalanmasının mümkünlüyü kontekstində danışırlar. “Zəngəzur dəhlizi”nin problemi həll olundu, indi görəcəyik ki, ermənilər öz “Zəngəzur dəhlizi”ni necə satacaqlar, kimlərin “yemi” olacaq? Ankara və Bakı “Zəngəzur dəhlizi”nin yeni istiqamətinin İrandan keçəcəyi barədə razılığa gəliblər. Bu, təsadüfi deyil. Rusiyanın İsraillə qarşıdurma fonunda İrana hərbi-texniki dəstək verməyə başladığını nəzərə alsaq, İran bu vəziyyətdə özünü necə aparacaq? Çox güman ki, Tehran üçbucaq formatı üzrə hərəkət edəcək: Moskva-Bakı-Tehran, Yerevandakı problemlər isə ikinci və üçüncü plana keçəcək”.
S.Tarasov Qarabağda İsrail hərbçilərinin olması barədə sualı “uydurma” adlandırıb:
“Bunlar sübuta yetirilməyənə qədər orada demək olar ki, heç kim yoxdur, uydurmadır. İsrail bütün hərbi qulluqçuları İsrailə qayıtmağa çağıranda bu, Bakıya qarşı təxribat xarakterli addım idi. Belə təəssürat yaranıb ki, Gürcüstan və Azərbaycan ərazilərində bəzi İsrail hərbi obyektləri yerləşir. Azərbaycan bu halı qəti şəkildə inkar edir, kəşfiyyat məlumatları ilə də təsdiqlənir”.
Jurnalistin “Putin Əliyevlə nə müzakirə etdiyini Paşinyana deyəcəyini açıqladı. Putinin bu bəyanatı nə deməkdir?” sualına cavabında politoloq deyib ki, 2020-ci ilin noyabrında müharibənin dayandırılması haqqında saziş imzalanıb:
“4 il keçdi, o razılaşma heç bir diplomatik inkişaf əldə etmədi. Sülh müqaviləsinin imzalanması istiqamətində danışıqlar, baş nazirlərin müavinləri səviyyəsində sərhədlərin demarkasiyası baxımından tamamilə anlaşılmaz format yaradıldı, yəni 4 ildir ki, heç nə baş vermir. Rusiyanın Zaqafqaziyadan Yaxın Şərqə sıçrayış etdiyini nəzərə alsaq, bu regionda potensial gərginlik mənbəyidir. Təbii ki, mənfi tendensiyaları aradan qaldırmaq lazımdır. Ermənistan vasitəçi kimi Moskvanı danışıqlar prosesindən çıxartdı, Azərbaycan isə onunla (Rusiya ilə – red) birlikdə oldu. Brüsseldə, Vaşinqtonda, hətta Berlində danışıqlar aparılsa da, heç bir nəticə vermədi”.
“Məncə, Putin Moskva platformasına, rus diplomatlarının işlədiyi şərtlərə qayıtmağı da təklif etdi ki, sülh müqaviləsi imzalana bilsin. Hər halda, Zaxarovanın Rusiyanın sülh müqaviləsini imzalamaq üçün Əliyev və Paşinyanı qəbul etməyə hazır olması ilə bağlı son açıqlaması onun arxasında əldə edilmiş razılaşmaların olması deməkdir. O ki qaldı Putinin əldə olunmuş razılaşmalar barədə Yerevana məlumat verəcəyi ilə bağlı açıqlamasına, bu, normaldır. Ermənistan KTMT-nin üzvüdür, hələ bu ittifaqdan çıxmayıb, Avrasiya İttifaqının üzvüdür, bu birlikdən də çıxmayıb. Bütün formal əlamətlər Ermənistanın Rusiyanın tərəfdaşı və müttəfiqi statusunu itirmədiyini göstərir”, – deyə o qeyd edib.
Onun sözlərinə görə, Ermənistan faktiki olaraq geosiyasi təcrid vəziyyətindədir:
“Azərbaycanla razılaşma yoxdur, İranla münasibətlər ona görə gərginləşib ki, İran Yerevanla Qərb arasında münasibətlərin dinamikasını bəyənmir. Türkiyə ilə heç nə işləmir, baxmayaraq ki, xüsusi nümayəndələr nəsə razılaşır, amma türklər imza atmayacaqlarını deyirlər, nə qədər ki Azərbaycanla imzalanmış müqavilə yoxdur. Ermənistanın potensial tərəfdaşlarına, Qərbə, Avropa İttifaqına gəlincə, onlar çox uzaqdadırlar və Ermənistana deklorativ bəyanatlardan və bəzi cüzi maliyyə yardımlarından və ola bilsin ki, hərbi dəstəkdən başqa heç nə təklif edə bilməzlər. Və bu bölgədə hər şeyi hadisələrin gedişatını formalaşdırmaq üçün real gücə və imkanlara malik olan dövlət və ya struktur müəyyən edir. Rusiya hələ də belə bir dövlətdir”.
“Türkiyənin indi Azərbaycan-İran münasibətlərində yeni aktor olduğunu nəzərə alsaq, xüsusən də İranda keçirilən prezident seçkilərində etnik azərbaycanlı qalib gəldiyi üçün Ankaranın təsiri yeni üfüqlər açır. Yeri gəlmişkən, bu, gələcəkdə Bakı ilə Ankaranın münasibətlərində çatların yaranmasına səbəb ola bilər və burada Əliyevin oyunu kifayət qədər mürəkkəbdir. O, Ankaraya deyil, türk dünyasına rəhbərlik edə bilər, “Qafqazın Ərdoğanı” ola bilər. Burada çoxlu ssenarilər və imkanlar açılır və buna görə də Putinlə Əliyev arasında danışıqlar çox ciddi strateji perspektiv xarakter daşıyır”, – deyə Tarasov əlavə edib.
Zaxarovun sözlərinə görə, potensial baxımından Azərbaycan Türkiyədən çox zəngindir, neft və digər mənbələr var:
“Rusiya imperiyasından, Sovet İttifaqından Azərbaycana yüksək inkişaf etmiş elm, universitetlər qalıb. Sovetlər dağılanda, Azərbaycan ziyalıları orada günəşin doğacağını düşünərək İstanbula axışanda bildilər ki, öz inkişafları ilə türk ziyalı dairələrini qabaqlayırlar. Türklər onlara ehtiyatla yanaşır, “Bir millət, iki dövlət” elan etsələr də, əslində münasibətlərində hər şey aydın deyil”.
Jurnalistin “Putinin təkcə Heydər Əliyevin məzarı önünə deyil, həm də Şəhidlər Xiyabanını ziyarət etməsi rus əsgərləri və sülhməramlılarının da eyni terrorçular tərəfindən öldürüldüyünü nəzərə alsaq, bu, sizin üçün təhqiramiz deyilmi?” sualına Tarasovun cavabı belə olub:
“Bilirsiniz, mən sizin hisslərinizi başa düşürəm, amma deməliyəm ki, Heydər Əliyevlə Putinin şəxsi münasibətləri olub, Heydər Əliyev Putini dəstəkləyib, onlar eyni kabinetdən, kəşfiyyatdan çıxıblar. Bir vaxtlar Əliyev Sovet Azərbaycanının Milli Təhlükəsizlik Xidmətinin, DTK-nın rəhbəri olub və bütün Sovet İttifaqının Yaxın Şərqdəki kəşfiyyatına rəhbərlik edib. Əliyev dağılana qədər Sovet İttifaqı hökumətinə başçılıq edə bilərdi və ola bilsin ki, onun mənsub olduğu Andropov strukturu, həqiqətən də, SSRİ-nin dağılmasının qarşısını ala bilərdi. Və onun Qorbaçov tərəfindən sadəcə olaraq kənara atılması, sonra Naxçıvanda, sonra Bakıda görünməsi, necə deyərlər, yaxşı həyat deyildi. Sonra sovet qoşunlarının Bakıya daxil olması təxribat xarakterli idi. Ziyarətə gəlincə, bu, bir protokoldur. Azərbaycan dövlət səfərləri zamanı bunu diplomatik protokola daxil edib. Biz o protokolu pozmamaq qərarına gəldik. Başqa bir məsələ daxili qiymətləndirmədir, o hadisələr ruslarla bağlıdır, son dərəcə mürəkkəb məsələdir”.
Azərbaycanın sabiq xarici işlər naziri Elmar Məmmədyarov Stanislav Tarasovun fikirlərini bölüşmür.
Elmar Məmmədyarov Meydan TV-yə deyib ki, Stanislav Tarasovun dediklərini düzgün şərh saymır:
“Çünki Moskva ilə Bakı və Tehran arasında əvvəl də iqtisadi layihələr mövcud idi. Yəni tərəflər Hind okeanına çıxmaq üçün Şimal-Cənub dəhlizinin inkişafında maraqlıdırlar. Bu layihə Azərbaycanın maraqlarına cavab verir. Siyasi baxımdan Azərbaycanın xarici siyasəti müstəqilliyin ilk günündən qonşularla xoş münasibətə əsaslanır. Burada həm Rusiya, həm də İranla müsbət münasibətlər Azərbaycan xarici siyasəti üçün çox önəmlidir”.
