Avropa İnsan Haqları Məhkəməsi (AİHM) Rusiyanın 2008-ci ilin avqust müharibəsindən sonra Cənubi Osetiya ətrafında zərər çəkmiş 29 mindən çox insana 253 milyon avrodan çox (290 milyon dollar) təzminat ödəməsi barədə qərar çıxarıb.
OC Media yazır ki, Rusiya daha əvvəl AİHM-in 2024-cü ilin aprelində çıxardığı qərarla bu zərərlərə görə cavabdehlik tapıb.
Həmin vaxt məhkəmə belə müəyyən edib: “Rusiya tərəfindən Avropa İnsan Hüquqları Konvensiyasının pozulmasının nümunəsi və ya sistemi mövcud olub:
- həddən artıq güc tətbiqi də daxil olmaqla;
- pis rəftar;
- qanunsuz həbs;
- inzibati sərhəd xətti ilə gündəlik hərəkətə və evlərə, torpaqlara və ailələrə girişə qanunsuz məhdudiyyətlər;
- və gürcü dilində təhsil hüququnun rədd edilməsi”.
AİHM qeyd edib ki, Rusiya cəriməni ödədikdən sonra 18 ay ərzində məbləğin fərdi qurbanlara bölüşdürülməsi üçün “effektiv mexanizm” yaratmağı Gürcüstan hökumətinin ixtiyarına buraxacaqlar.
Rusiya AİHM-i 2022-ci ilin sentyabrında tərk etdiyi halda, hələ də baş vermiş faktlarla bağlı ona qarşı çıxarılmış hökmləri icra etməyə borcludur. Buna görə də AİHM Nazirlər Komitəsi bu iş də daxil olmaqla Rusiyaya qarşı çıxarılmış qərarların icrasına nəzarəti davam etdirəcəyini vurğulayıb.
İş ilk olaraq 2018-ci ilin avqustunda Gürcüstan tərəfindən AİHM-ə təqdim edilib.
2007-ci ildən bəri AİHM-ə Gürcüstana qarşı Rusiyaya qarşı daha üç dövlətlərarası müraciət olub ki, bunlardan ən böyüyü 2008-ci ilin avqust müharibəsi və onun nəticələri ilə bağlı ikinci müraciətdir.
Gürcüstan işi AİHM-ə 2008-ci ilin avqustunda, müharibədən dərhal sonra təqdim edib. Strasburq məhkəməsi 2011-ci ilin dekabrına qədər şikayəti qəbul etməyib və dinləmələrə başlayıb. Nəhayət 2016-cı ilin iyununda sübutlar, şahidlər və ekspert ifadələri araşdırılıb.
2021-ci ildə məhkəmə qərar verib ki, 2008-ci ilin avqust müharibəsi başa çatdıqdan sonra Rusiya Abxaziya və Cənubi Osetiya üzərində “effektiv nəzarət” həyata keçirib. AİHM həmçinin Rusiyanı müharibə ilə bağlı Avropa İnsan Haqları Konvensiyasının bir sıra maddələrini, o cümlədən yaşamaq hüququ, işgəncənin qadağan edilməsi, azadlıq və təhlükəsizlik hüququ və hərəkət azadlığını pozduğunu müəyyən edib.
Bununla belə, məhkəmə müəyyən edib ki, Rusiya avqustun 8-dən 12-dək aktiv hərbi əməliyyatlar zamanı Abxaziya və Cənubi Osetiya qüvvələrinin törətdiyi pozuntulara görə məsuliyyət daşımır.
Mübahisəli 2024-cü il parlament seçkilərindən sonra Gürcüstan rəsmiləri müharibədə günahı dəfələrlə keçmiş hakim Vahid Milli Hərəkat Partiyası və onun rəhbəri, o vaxtkı prezident Mixail Saakaşvilinin üzərinə atıblar.
2008-ci ilin avqust müharibəsinin 17-ci ildönümündə baş nazir İrakli Kobaxidze iddia edib ki, “dərin dövlət” münaqişəni qızışdırmaq üçün Saakaşviliyə göstəriş verib.
Kobaxidze “dərin dövlət”in kim və ya nə olduğunu açıqlamaqdan imtina edib, baxmayaraq ki, o, bu termindən müntəzəm olaraq Gürcüstanda sabitliyi pozmağa cəhd edən kölgəli qüvvələrə istinad etmək üçün istifadə edir.
Kobaxidzenin müharibə ilə bağlı Saakaşvilinin hökumətini (2003-2012) tənqid etməsi Gürcüstan hökumətinin Facebook səhifəsində dərc olunmuş yubiley yazısında da öz əksini tapıb. Yazıda söhbət hökumət nümayəndələrinin müharibədə həlak olan gürcü əsgərlərinin dəfn olunduğu Muxatqverdi qəbiristanlığını ziyarət etməsindən gedirdi.
“8 avqust faciəli bir tarixdir; Bu, ağır macəra idi, o zaman hökumət tərəfindən edilən xəyanət idi”, – Kobaxidze qəbiristanlıqda deyib.
“Bu bizə ölkənin xarici qüvvələrin göstərişi ilə deyil, öz milli maraqları əsasında fəaliyyət göstərən suveren hökumət tərəfindən idarə olunmasının zəruriliyini xatırladır”, – deyə Kobaxidze Saakaşvilinin ölkəni kənar qüvvələrin göstərişi ilə idarə etdiyi iddiasına işarə edərək əlavə edib.
2008-ci ilin avqust müharibəsinə təhrik etməkdə əvvəlki hökuməti ittiham etmək bu ilin fevralında “Gürcü arzusu”nun müxalifəti araşdırmaq üçün yaratdığı parlament komissiyasının mərkəzi xətti olub. Komissiya bu yaxınlarda öz işini başa vurub, hökumət indi digər müxalifət partiyaları və siyasətçiləri ilə birlikdə UNM-i qadağan etmək üçün öz nəticələrindən istifadə etmək niyyətindədir.
Bu cür hərəkətlər “Gürcü arzusu”nun ritorikasının Rusiyanın müharibəyə görə məsuliyyətini azaltdığını iddia edən hökumət tənqidçilərinin etirazına səbəb olub.
Bu yazı ingilis dilindən tərcümə edilmişdir. Yazının əslini OC Media-dan oxuya bilərsiniz.
