Material
“Novaya qazeta”
saytında dərc olunub
Belarus etiraz aksiyalarının əsas ulduzu Mariya Kolesnikova ilə müsahibə
Fleyta ifaçısı və “OK16” mədəniyyət xabının art-direktoru Mariya Kolesnikova prezidentliyə namizəd Svetlana Tixanovskaya Litvaya gedəndən sonra etiraz dalğasının əsas qəhrəmanına çevrilib. O, Minskdə keçirilən bütün əhəmiyyətli mitinqlərdə çıxış edir, müntəzəm olaraq digər şəhərlərə gedir, xalqa çağırışlar yazır və xarici KİV-ə müsahibə verir. “Novaya qazeta”nın xüsusi müxbiri İlya Azar Kolesnikova ilə Belarusda dinc inqilabın perspektivləri, Lukaşenkonun gedişi və musiqinin siyasətlə sıx əlaqəsi haqda danışıb.
– Sizinlə prezident administrasiyası binasının yaxınlığındakı kafedə görüşmüşük. Həbs olunacağınızdan heç qorxmursunuz? Adi həyat yaşayırsınız?
-Ötən həyatımdan mənə salam verən o qədər çox adam qalmayıb, odur ki, hər gün kafedə dostlarımla axşam yeməyi təşkil edib, bundan zövq almağa çalışıram (gülür).
–
Amma Belarus Müxalifəti Koordinasiya Şurasının Rəyasət Heyətindən həmkarlarınızı artıq İstintaq Komitəsinə çağırıblar.
-Onlar qorxmağımızı çox istəyirlər, amma bizim qorxacaq bir yerimiz yoxdur, çünki qanun çərçivəsində hərəkət edirik, onu heç bir vəchlə pozmuruq. Bilirəm, hazırkı vəziyyətdə bu, gülməli səslənir, amma biz divanın altına girib gizlənməyəcəyik, onlara bu həzzi yaşatmayacağıq.
–
Lakin Svetlana Tixanovskaya və Veronika Sepkalo çıxıb getdilər, KŞ-nin üzvü, rəssam Vladimir Sesler də getdi. Onların etdiklərini heç də ağılsız hərəkət saymıram.
-Yox, mənim üçün ağıllı hərəkət bir il əvvəl bura gəlib hazırkı işdə – Belarusda yeganə mədəniyyət xabının art-direktoru vəzifəsində çalışmaq oldu. Üstəlik mənim üçün daha ağıllı hərəkət Viktor Babarikonun (prezidentliyə namizəd) kampaniyasına kömək etmək, indi və daha sonra burda qalmaqdır. Belə ki, konkret şəxsi məqsədim var – özümə yaxın bildiyim adamlar azad edilməlidirlər. Onların burda, DTK-nın istintaq təcridxanasında, ya da başqa məhbəslərdə saxlanıldığından xəbərim olduğu halda Ştutqarta (Mariya Almaniyada bloklu fleyta dərsi keçib – müxbirin qeydi) və ya başqa bir yerə gedə bilmərəm. Aydındır ki, Belarus xalqının azad olmasını istəyirəm. Bu xalqınsa istədiyi seçkilərin yenidən və düzgün keçirilməsidir. Amma bu, mənim üçün həm də şəxsi hekayədir.
-Sizi yəqin ki hədələyiblər və xəbərdar ediblər.
-Əlbəttə.
-Yəni belə çıxır ki, içəridə yatmağa hazırsınız?
-Yox, hazır deyiləm və məhbəsdə olmaq istəmirəm. Sözsüz ki, bu, baş verərsə, heç də sevinməyəcəm, amma hesab edirəm ki, əməllərimin heç olmasa bir faizi nəyəsə kömək edə bilərsə dayanmamalıyam (bu məqamda qonşu masada üç kişi əyləşir, söhbətimizə ara verirəm, lakin Kolesnikova gülərək məni sakitləşdirir: “Onlar özlərini bu cür aparmazdılar, üstəlik onların (əməliyyatçılar), adətən, qısa, yaxşıca ütülənmiş köynəkləri olur”).
-Razısınız ki, hamınızın təhlükəsizlik zəmanətiniz küçələrdəki insanların sayıdır?
-Zəmanət konkret mənim üçün üzdə olmaqdır. Sözsüz ki, əhatəmdə insanlar da olmalıdır. Mən küçədə adamların arasında özümü təhlükəsiz hiss edirəm. Biz mühafizə ideyasından tamamilə imtina etdik. Axı aydındır, OMON-la dolu avtobus gəlsə, heç bir superpeşəkar mühafizə dəstəsi onların öhdəsindən gəlməyəcək. Viktor Babarikonun da mövqeyi belə idi.
-Demək istəyirəm ki, nə qədər ki kütləvi etirazlar var, status-kvo qorunub saxlanır, onlar enişə gedən kimi qaykalar daha bərk sıxılacaq.
-Bəlkə də, amma mən etiraz hərəkatının enişə gedəcəyini düşünmürəm. O, yəqin ki sadəcə şəklini dəyişmiş olacaq. Axı indi Belarusda baş verənləri heç iki həftə bundan əvvəl söyləmək olmurdu. Bu səbəbdən sonra baş verənləri də öncədən bilmək olmur, çünki Belarusda hər gün nəsə olur. Elə bu gün Belteleradio şirkətində məşhur “Böyük şəhərdə gün” verilişinin komandası tam heyəti ilə istefa verdi. Sistemin daxilində üfiqi və şaquli parçalanma gedir. Onun nə qədər davam edəcəyi hələ ki məlum deyil, amma baş verdiyi aşkardır.
-Amma hər şey nə dərəcədə ciddidir? Fakt odur ki, sistemdə yüksək vəzifə tutanların arasında Pavel Latuşkodan savayı nəinki heç kəs etiraza qoşulmayıb, hətta işdən çıxmayıb.
-Məlumatlara görə, onlar işdən çıxa bilmirlər, amma məmurların və güc strukturları əməkdaşlarının arasından bizimlə əlaqəyə girənlər var. Nazirlərlə özümüz əlaqə saxlamağa çalışmışıq, lakin bizə məhəl qoymayıblar. Digərləri isə deyir: “Siz ki hər şeyi başa düşürsünüz, biz tamamilə sizin tərəfinizdəyik, bir şey baş verən kimi sizinlə olacağıq”.
-Nə baş verəcək ki?
-Rejim çökəcək. Mən öz çıxışlarımda da bu haqda açıq söyləyirəm: məhz indi bunu etmək mümkündür. Aydındır ki, onlar bir tərəfdən qorxurlar, digər tərəfdənsə sadəcə bu əzən sistemdən başqasını tanımırlar. Axı onların hamısını həmişə uşaq kimi tənbeh edirlər. Odur ki, onlara addım atmağı və azad olmağı təklif edəndə özlərini buna hazır hiss etmirlər. Hərçənd məmurların və güc strukturları əməkdaşlarının orta tərkibində bu artıq trendə çevrilir və biz bilirik ki, işdən çıxmış güc strukturları əməkdaşlarını dəstəkləyən vətəndaş fəallarına mindən artıq ərizə gəlib. Bu işləyir, sistem çat verib.
-Amma işdən çıxan və Latviyaya getməyə cəhd edən Ostapoviçi Rusiyada saxlayıblar və Minskə təhvil verməyə hazırlaşırlar (müsahibədən bir gün sonra məlum oldu ki, Ostapoviçi gizli şəkildə Pkovdan Belarusa gətiriblər – müxbirin qeydi).
-Hə, bu haqda elə indicə öyrəndim. Biz Rusiya KİV-nə bəyanat verəcəyik. Hesab edirik ki, bu, Belarusun daxili işidir və əgər adama burda baş verənlərə görə müdafiə lazımdırsa, Rusiya Federasiyası bu imkanı ona yaratmalıdır.
-Bəyanat verməyiniz çox yaxşıdır, lakin Belarus hökumətinin mümkün cavab tədbirlərini də qiymətləndirməmək lazım deyil.
-Əlbəttə. Son dörd gündə yeni trend meydana gəlib. Bu gün Jlobin və ya Jodinoya gəlirəm, orda düz qarşımda avtobusdan əllərində qırmızı-yaşıl bayraqlı adamlar düşür. Onlar çox aqressivdirlər, var-gücləri ilə bağırırlar, təxribat yaratamaq istəyirlər. Bu, tamamilə yeni gündəmdir, sistem öz-özünü müdafiə etməyə çalışır.
-Bəs bu adamlar kimdir?
-Bu, onun nüvə elektoratıdır. Həmin adamların onu səmimi-qəlbdən sevdiklərinə tamamilə əminəm. Və bu normaldır. Amma onlar Lukaşenkonu qəribə bir nifrət hissi ilə sevirlər. Bu adamları dinlədikdə başa düşürsən ki, onlar öz sevimli liderləri haqda deyil, hansısa bir nifrət duyğusu haqda danışırlar. Halbuki biz bir araya gələndə bir-birimizi gördüyümüzə necə sevinməyimiz, şəxsi ləyaqət hissimiz və həmrəyliyimizin bizi necə xoşbəxt etməsi barədə danışırıq. Hərçənd küçəyə çıxanlara da, elə bizə də qorxuludur, amma biz hamımız bu qorxunun öhdəsindən gəlir və daha azad, daha xoşbəxt oluruq (gülür). Avtobusda gedənlərsə daha çox nifrət edirlər. Bu, heç siyasət də deyil, bu, nəsə başqa bir sahənin mövzusudur.
-Amma bütün bunların axırında nə dayanır?
-Ümid edirəm ki, bütün bunların axırında xeyrin şər üzərində qələbəsi dayanır. Bunun uzun bir proses olduğunu hamımız anlayırıq. Bu, vətəndaş cəmiyyətinin, onun mexanizm və alətlərinin qurulması prosesidir və o hələ təzə başlayıb. Bütün bunlar uzun çəkəcək, mənim heç bir illüziyam yoxdur. Hamımıza çətin olacaq və hələ çox iş görməliyik.
-Yayın sonunadək çatdırmayacaqsınız?
-Bir həftəyə çatdırarıq (gülür). Şübhəsiz ki, çox istəyərdim, amma mən realistəm və mən tarixi bilirəm. Bu cür şeylər heç nədən baş vermir. Amma digər tərəfdən, “qara qu quşları” var və indi bizdə baş verənlər elə son yarım ildə onların Belarusa hücumu sayəsindədir. COVİD-dən, 31-ci yol xəritəsindən, iqtisadi böhrandan, neft böhranından tutmuş seçkilərə, əsas opponentlərin tutulması və qeydiyyatdan keçməməsinədək. Amma mən “qara qu quşları”na ümid bəsləmirəm, mən sadəcə hər gün beli əlimə götürüb qazıram. Öz balaca işimi görürəm (gülür).
-Sizcə, insanlar daha yarım il və ya bir il çıxacaqlar? Məncə, bu mümkün deyil…
Etiraz öz şəklini dəyişə bilər, iqtisadi ola bilər. Bəlkə də insanlar dövlət müəssisələrində istehsal olunmuş məhsulları almaqdan imtina edəcəklər, ya da vergi ödəməyəcəklər. Ağlımızın ucundan belə keçirə bilmədiyimiz variantlar ola bilər. Uduzacağımızı düşünmürəm, çünki artıq udmuşuq.
-Ötən bazar belə hiss edirdiniz: “vəssalam, artıq qələbədir?”
-Məndə bu cür hiss avqustun 9-u axşam olmuşdu, biz səhih rəqəmlər verən sahədən ilk zəngi alanda, axı onda internet yox idi. Bu, bizim üçün qələbə idi, çünki 26 il ərzində ilk dəfə (Lukaşenkonun hakimiyyətdə olduğu müddət) dürüst insanlar tapıldılar və elə həmin andan hər şeyin başladığı aydın oldu. Bundan belə sistemdə “yox” deyən birisi həmişə olacaq. Bu prosesi artıq dayandırmaq mümkün deyil.
-Amma sonra güc strukturlarının əməkdaşları tərəfindən üç gün dalbadal terror oldu. O zaman ötən bazar bunun artıq qələbə olduğu, hakimiyyətin öz xoşuna gedəcəyi hissi vardımı?
-Tam xoşbəxtlik, belarusların çox güclü şəkildə dəyişməsi duyğusu vardı. O günədək hamı bilirdi ki, bu, heç vaxt dəyişməyəcək, amma biz hamımız bir-birimizi, nə qədər çox olduğumuzu, zibili necə yığdığımızı, gül ləklərini tapdalamadığımızı, 200 min olduğumuzu, adamların skamyaya çıxarkən ayaqqabılarını necə çıxardığını görəndə qələbəni daxilimizdə hiss etdik, sonra xaricdə də hər şey dəyişəcək.
-2011-ci ildə Moskvada Bolotnaya meydanında da çoxu xoşbəxt idi, lakin bu heç nəyə gətirib çıxarmadı.
-Çünki bu, təkcə Moskvada idi, amma Belarusda pərakəndə müqavimətdir, etiraz dalğası hər yerə – Minskin mərkəzindən tutmuş şəhər ətrafına, böyük və kiçik şəhərlərə, hətta kəndlərə yayılıb. Böyük fərqdir. Əyalətdə bir çox adamın Lukaşenkonun nüvə elektoratı deyil, bizim elektoratımıza çevrilməsi həmçinin fərqli və keyfiyyətli qələbədir. Bu ilədək o həmişə udub, 80% olmasa da, 50%-dən çox olub və heç kəsin bununla bağlı illüziyası olmayıb. İndi isə hər şey başqa cürdür.
-Sanki etiraz dalğasını siz və ya Koordinasiya Şurası deyil, “Nexta” teleqram-kanalı idarə edir. Onun aparıcıları sabah iki milyonluq auditoriyasının nə etməli olduğunu yazırlar, sonra hər şey elə bu cür də baş verir. Bu normaldır?
-Elə təşəbbüslər var ki, onları heç teleqram-kanallar işıqlandırmayıb, yəni insanların özləri təşkilatlanırlar. Mən heç bu haqda o qədər də düşünməmişəm. Hələ üç ay əvvəl Babariko ilə belə qərara gəldik ki, biz heç nəyi təşkil etmirik, etirazın liderləri olmağa çalışmırıq. Biz özümüzü tamamilə başqa cür görürük. Düz sözümdür. Mən bunun qəribə sələndiyini anlayıram, elə bu səbəbdən biz heç kəsi heç yerə çağırmırıq. Avqustun 9-u sahələrə çağırış istisnadır.
-Siz axı elə indi də etirazın liderisiniz, ölkəboyu bütün aksiyalarda iştirak edirsiniz.
-Mən təşəbbüs göstərmirəm, sadəcə dəstəyə ehtiyac duyan insanların olduğunu görürəm, bunu edə biləcəyimi anlayıram və edirəm. Bunun dəlinin sayıqlaması kimi səsləndiyini anlayıram, amma fakt faktlığında qalır (gülür).
-“Nexta” sabah Lukaşenkonun iqamətgahını almaq lazım olduğunu yazsa, görünür, çoxu gedəcək. Yəni protest faktiki olaraq digər tərəfdə olan adamların əlindədir. Çox şey baş verə bilər, bəlkə onlardan akkauntu da oğurlayarlar.
-Bu mövzunu müzakirə etmək istəmirəm. Bircə onu deyim ki, biz üçlükdə (Tixanovskaya və Sepkalo ilə) birləşəndə şəxsi məqsədim hər bir insanın baş verənlərə görə məsuliyyət daşıya bilməsi idi. O, lider ola bilər. Hamı Kolesnikovanın lider olduğunu hesab edir, lakin hər kəs Kolesnikova ola bilər, hər kəs nəsə edə və təşəbbüsü öz üzərinə götürə bilər. Yetər ki, gözlədiyimiz gələcək gəlsin. İdeyamız budur. Bu kanallar boş yerə peyda olmayıb, bu, başımıza kosmosdan düşməyən konkret insanların təşəbbüsüdür. Onların bu işlə məşğul olmaları üçün öz tələbatları var. Onlar belaruslardır və burda nə baş verdiyini və insanları birləşdirmək üçün nə etmək lazım olduğunu yaxşı bilirlər. Bu, onlarda alınır və əgər bu işləyirsə, deməli, düzgün qurulmuş mexanizmdir. Başa düşürsünüz, mən heç bu işlə məşğul olan adamları tanımıram. Bizim alətlərimiz fərqlidir, lakin qlobal məqsədimiz eynidir. Odur ki, burda böyük təhlükə görmürəm, axı insanlar hara, nə vaxt və niyə çıxdıqlarını bilirlər.
-Moskvada müxalifət deyir ki, nə qədər ki azıq, bir şey etməkdə çətinlik çəkirik. Nə vaxt ki küçəyə milyon, ya da heç olmasa 500 min adam çıxacaq, rejim dərhal çökəcək. Minskdə əhalinin sayına uyğun təxminən elə bu qədər adam gördük, lakin hökumət çökmədi. Bəlkə daha fəal tədbirlər görülməli idi?
-Rəqəmlərin rol oynadığını anlayıram, amma bunun marafon olduğunu da dəqiq bilirəm. İndi məsələ ilk kimin əsəblərinin tarıma çəkiləcəyidir. Bizə qarşı cinayət işi açırlar, heç kəsə küçəyə çıxmağa icazə verməyəcəkləri haqda bəyanat verirlər. Onlar təzyiq göstərirlər, bizsə buna rəğmən küçəyə çıxırıq. Bu, fiziki mübarizə deyil, bu, sarsılmazlıq mübarizəsidir – ilk kim dəli olacaq. Onlar çox istəyirlər ki, mən Ştutqarta gedim. Mənə guya Moskvadan Ştutqarta biletlərimin skrinini göndərirlər, orda isə heç soyadım düzgün yazılmayıb. Bu, psixoloji mübarizənin elementləridir.
-Burda Ukrayna təcrübəsi neqativ mübarizə kimi qəbul olunur, amma artıq müqayisə aparmaq olar, axı artıq Minskdə də insanlar həlak olub. Kiyevdə adamlar daha qətiyyətlə hərəkət ediblər, yəqin elə buna görə zəfər çalıblar?
-Müqayisə düzgün deyil, çünki Ukraynada artıq altıncı prezidentdir, bizdə isə biridir. Ukraynalılar bilirlər ki, əvvəl bir, sonra digər prezident seçmək olar. Onlarda olan hiss bizdə hələ yeni formalaşmağa başlayır. Üstəlik Maydan ölkənin daxilində və xaricində geosiyasi vəziyyətlə əlaqəli idi, bizdə isə hər şey başqa cürdür. İçəridən soruşun görək orda kimisə Rusiya ilə əlaqələrin əslində necə olması maraqlandırırmı? Onlar cavabında sizə gözlərini bərəldəcəklər: “Siz nə danışırsınız, bizdə adamları qarət edirlər”.
-Amma hamı sizdən elə-hey bunu soruşur.
-Məndən hər kəs soruşur və mən elə-hey cavab verirəm, amma məni heç kim eşitmir.
-Amma yenə də hansısa zorakı variant mümkündürmü? Siz bu sualdan qaçırsınız…
-Qaçmıram, sadəcə belaruslar əllərində çəngəl hökumət binasını mühasirəyə alan insanlar deyil.
-Ermənistanın Baş naziri etiraz aksiyalarından sonra özü getdi, lakin Lukaşenko özü getməyəcək. Pat vəziyyəti alınır: hər gün küçələri dolaşıb hər şeyin yaxşı olacağına ümid bəsləmək olar, lakin gəlin real düşünək, bu, işə keçməyəcək.
-Sizə deyirəm ki, əcdadları partizan olan belaruslar yəqin ki müxtəlif etiraz və müqavimət formaları icad edəcəklər. Bu, bəlkə də uzun çəkəcək. Amma işə keçəcəyinə tam əminəm. Birdən yenə də işə keçməsə və Lukaşenko bütün qaykaları sıxsa, sadəcə hər kəs burdan çıxıb gedəcək. İlk biznes gedəcək, necə ki getməyə başlayıb. Çünki məhz biznesmenlər birləşmək və bir-birini dəstəkləmək lazım olduğunu anlayıblar.
-Bu ki lap pis ssenaridir, hətta seçkilərdən sonra heç kəsin etiraz etməyəcəyi variantdan da pisdir.
-Bəli, burda heç kim qalmayacaq, məhz buna görə meydanda bütün təbəqələrdən olan adamları – həm milyonçuları, həm də şaxtaçıları görə bilərsiniz. Hamı bunu yaxşı başa düşür, balaca şəhərlərdə də yaşayan adamlar da anlayırlar ki, əgər heç nə dəyişməsə, övladları çıxıb gedəcək. Odur ki, hər kəs təslim olmamağı və axıradək getməyi qərara alıb.
-Ümumiyyətlə, müxalifətin Koordinasiya Şurası niyə yaradılıb ki? Bizdə, Moskvada da onu nə vaxtsa yaratmışdılar, həmin addım tam iflasa gətirib çıxardı, burda isə bu qədər adamın ayağa qalxdığını nəzərə alsaq, onu yaratmaq nəyə lazım idi ki?
-Biz müxalifətin deyil, çoxluğun koordinasiya şurasıyıq.
-Qəşəng səslənir, lakin müxalifət də çoxluq ola bilər, məsələ axı rəqəmdə deyil, onun kiməsə müxalif olmasındadır.
-Bəli, sadəcə bizdə dövlət xalqının çoxluğuna qarşıdır. Heç nə etməmək olar, o zaman dəqiq heç nə alınmayacaq. Belarusun problemi onda idi ki, biz bir-birimizlə son üç ayda son 26 ildən daha çox tanış olduq. İnsanlar MSK-ya şikayətə gələndə, həmrəylik zənciri quranda bir-birini gördülər. Koordinasiya Şurası birləşdirməyə çalışdığımız müxtəlif qrup və cəmiyyətlərin konsolidasiyasıdır. Nə üçün? Əvvəlcə şuranın, sonra da vətəndaş cəmiyyətinin daxilində alətləri necə qurmağı anlamaq üçün. Əlimizdə hazırda hər kəsi narahat edən üç mövzuda – zorakılığın dayandırılması və rejimi cinayətinə görə cəzalandırmaq, bütün siyasi məhbuslara azadlıq, yeni dürüst seçkilər – qətnamə var. Üç olduqca aydın məqsəd. Yeni dürüst seçkilərin baş tutması üçün nə etməli olduğumuz heç birimiz bilmirik. Biz hüquqi olaraq bunu başa düşürük, lakin hökumətin öz xalqı ilə dialoqa getməsi üçün nə etməli olduğumuzu bilmirik. Biz bunu necə etmək mümkün olduğunu anlamağa çalışırıq, müxtəlif yollar axtarırıq, Rusiya və Aİ-na bu dailoqu qurmaqda yardımçı olmalarını təklif edirik. Biz əvvəl-axır hökumətin tranzit olacağını dəqiq bilirik, bunun tez baş verməsini istəyirik, yox, əgər gec olsa, biz buna daha yaxşı hazırlaşacağıq. Mən real məqsədlər tərəfdarıyam – bizim hər kəsi devirmək, hər kəsi işdən çıxarmaq və hər kəsi məhbəsə salmaq kimi məqsədimiz yoxdur.
-Məqsəd yoxdur, amma sizi artıq bunda günahlandırıblar, özü də onu şurasız etmək daha çətin olardı. Bununla yanaşı, zənnimcə, bir struktur kimi KŞ-nı yaratmağa real zərurət yoxdur.
-Siz hər şeyə çox skeptik yanaşırsınız!
-Söylədiyiniz jurnalistlərə xas özəllikdir, peşəmiz bunu tələb edir.
-Başa düşürəm, amma sizdə sanki daha bariz görünür (gülür). Amma maraqlıdır! Biz etdiklərimizin məqsədyönlü olduğunu görürük və bütün risklərin fərqindəyik. Sınaqdan keçirmək heç keçirməməkdən daha yaxşıdır. Belarusda biz nə partiya, nə də ictimai hərəkatı qeydiyyatdan keçirə bilmərik, odur ki, bizim leqal sahədə qalmaq üçün başqa yolumuz yoxdur.
-Sizdə ki hər yerdə birmandatlı seçkilərdir, partiyanın nə mənası var ki?
-Heç olmasa ona görə ki, mediada görünə, ya da meydanlarda leqal tədbirlər təşkil edə bilək. Biz referendum keçirmək təşəbbüsü irəli sürdük və beş gün ərzində təşəbbüs qrupumuza 14 min adam yazıldı. Lakin onun keçirilmə məsələsinə yalnız yaxın altı ayda baxa bilərik, çünki müxtəlif icazələr almalıyıq, onları isə hətta bir il uzada bilərlər. Biz bütün leqal yollardan istifadə edirik, media və kütlə də bizi hardasa qoruyur. Axı hamını bir yerdə məhbəsə salmaq daha çətindir, elə deyilmi? Misal çəkim. Biz Veronika və Svetlana ilə birləşməzdən əvvəl məni prokurorluğa çağırdılar. Onlardan prokurorluğa gedəcəyim vaxtı dəyişmələrini xahiş etdim, çünki səhər birləşmə məsələsini müzakirə etmək üçün görüşməli idik. Biz bunu qərara alan kimi dərhal mətbuat konfransı keçirdik. Daha sonra prokurorluğa ora gedəcəyim müddətlə bağlı zəng vuranda artıq bu məsələ ilə maraqlanmadıqlarını söylədilər. Deməli, bu işləyir! Hərçənd illüziya da ola bilər. (gülür)
-Siz axı musiqiçisiniz…
-Hə, nə olsun ki.
-Niyə bütün bunlarla məşğul olusunuz ki?
-Məgər musiqi ilə siyasət bağlı deyil?
-Necə?
-Siz ciddisiniz?
-Yox, əlbəttə, hər şey siyasətlə bağlıdır…
-Muqisi ilə çox sıx bağlıdır. Səbəbini söyləyim (gülür)? Əgər mən senzuranın hökm sürdüyü Belarusda incəsənətlə məşğulamsa, bunu necə yaxşı edə bilərəm ki? Şəxsən mən yaradıcı adam kimi senzura altında işləyə bilmirəm. Heç bir həqiqi sənət adamı bunu bacarmır.
-Akademik musiqi ilə senzura altında məşğul olmaq sanki daha asandır.
-Siz Mosartı nəzərdə tutursunuz? Mən mürəkkəb müasir incəsənətlə, müasir musiqi ilə məşğul oluram.
-Axı əgər orda mətn yoxdursa, hansı siyasi ifadədən danışmaq olar ki?
-İkinci dünya müharibəsindən sonra müasir musiqi başdan başa siyasi ifadədir. Şostakoviç, Prokofyev, Keyc və yerdə qalanlar. Sergey Nevskinin “Boris” operasında Qodunovun qəhrəmanları Svetlana Aleksiyeviçin mətnini oxuyurlar. Bu, tamamilə siyasi ifadədir.
-Amma o mətndir.
-Müqayizəmiz yersiz olacaq, çünki mən bu sahədə peşəkaram, sizsə o qədər də yox. Az əvvəl siz də məni jurnalistika sahəsi ilə bağlı tənbeh etdiniz (gülür). İkinci dünya müharibəsinin dəhşətlərindən sonra qəşəng yazmaq mümkün olmadı, bu haqda bütöv bir fəlsəfi cərəyan var. İndi də müasir rəssamların, o cümlədən musiqiçilərin (axı səs həmçinin ətrafda baş verən gerçəyin təzahürüdür) yaratdığı hər şey siyasidir. Uzun illərdir ki, layihələr təşkil edirəm. Bunlar həm konsert, həm rəssamlarla birgə perfomanslar, həm də eksperimental musiqi quruluşları ola bilər. Bu, filarmoniyada keçirilən konsertlərdən deyil. Amma Belarusda hətta onun üçün də qastrol vəsiqəsi almalıyam. Mən hər hansı bir orqanın icazəsi olmadan Mosartı ifa edə bilmərəm, daha mürəkkəb perfomansları demirəm. Mənim üçün musiqi və siyasət iqtisadi əlaqəli şeylərdir, yəni əmək haqqım dövlətin işlərinin necə getməsindən asılıdır. Bu, layihələrimi Almaniyada gerçəkləşdirə bilmək səbəblərindən biri idi, onları orda uğurla həyata keçirə bilmişdim. Burda onları etmək iqtidarında deyildim, indi isə bilirəm.
-Niyə? Senzura zəifləyib?
-Artıq bir ildik ki, mədəniyyət xabının art-meneceriyəm, orda dəlisov layihələri həyata keçirə bilmişəm. Hərçənd orda da gerçəkləşdirə bilmədiyim layihələrim var.
-Amma bu, Belarus uğrunda azadlığa necə çevrildi ki?
-Bu, içimə elə möhkəm oturub ki, onu hətta sözlə belə ifadə edə bilmirəm. Mən ədalətsizlik görürəm, bu 26 ildir davam edir və bu gün görürəm ki, onu dəyimək imkanı var. Və mən başa düşürəm ki, faydalı ola bilərəm. Konkret olaraq Babarikonu ona görə dəstəklədim ki, bir il ərzində onunla yaxından tanış oldum. Biz bir çox layihəni müzakirə etmişik. O, mənə çox şey öyrədib, çünki Belarusda hər şey əcaib şəkildə baş verir və mən bir menecer kimi buna yiyələnməliydim. Dəyərləri mənimnkilərə çox yaxındır və namizədliyini irəli sürəcəyini deyəndə ona bir neçə sual verdim. İndi bu sualları mənə verirlər: “Siz nəyə bulaşdığınızı anlayırsınız? Siz harda olduğunuzu bilirsiniz?” Axı hazırkı sistem mahiyyət etibarı ilə 37-ci ildəkindən heç fərqlənmir. Lakin Babarikonun planı vardı və mən onu dəstəkləməyi qərara aldım. Hərçənd hazırda oynayacağım rolun altına girəcəyimi bilmirdim.
-Axı Babariko iri banka rəhbərlik edirdi və hesab edirlər ki, sistemin içində olmadan çətin ki bu cür vəzifədə otura bilərdi…
-O, müasir tamaşanın hər premyerasına gedirdi, özü bilet alır, özü növbədə dayanırdı. Bu, hər şeydən xəbər verirdi! Daha Şaqalı demirəm, amma bu adam Şaqalı Belarusa qaytarıb. Dövlət yaxasını kənara çəkdiyi halda “Şans” xeyriyyə fondu pul yığıb uşaqları müalicə edir. Bu, çox şeydən xəbər verir. Bizim “Kremlin əli” olmağımız haqda çox danışdılar, lakin indi gündəm dəyişib və biz artıq Kremlin deyil, yerdə qalan hər kəsin əliyik (gülür). Hər yerdə qaydaların istisnası var, odur ki, fleyta çalanlar da Belarusda etirazın təcəssümü, bankirlərsə superempatik insan və Belarus mədəniyyətini yeni yaradıcısı ola bilər.
-Siz axı Babarikonun qərargahının rəhbərisiniz…
-Xeyr, qərargahın rəhbəri həmçinin istintaq təcridxanasında olan Eduard Babarikodur. Mən qərargahın nümayəndəsiyəm, koordinatoruyam, lakin rəhbəri deyiləm. Bizdə mərkəzləşdirilməmiş idarə sistemidir və orda deyilir: “İndi belə etmək lazımdır”.
-Siyasi texnoloq təcrübəsi olmadan işləmək çətin deyil ki?
-Bizdə bir nəfər də olsun siyasi texnoloq və siyasətçi yoxdur. Heç olmayıb da.
-Deyirlər, bu faydalıdır…
-Gəlin ölkələrimizə baxaq. Bu, əgər faydalı olsaydı, yəqin ki müxalifət artıq hansısa nəticə əldə edərdi.
-Amma belə olan təqdirdə seçkilər dürüst keçirilmir və saxtakarlığa yol verilir? Necə yoxlayaq?
-Əlimizdə ənənəvi müxalifət var və onun üsulları heç işlək deyil, odur ki, yeniləri lazımdır. Nəsə düşünüb tapmaq üçün siyasətçi olmaq məcbur deyil.
-Üçlükdə aparmağa başlayandan sonra kampaniyanızı sanki savadlı texnoloqlar təşkil edir.
-Lakin onu siyasi texnoloqlar aparmır.
-Lakin hər kəs əksini hesab edir.
-Hər kəs yanılır! Axı sizə bunun necə baş verdiyini danışdım – mənə baş prokurorluqdan çağırış vərəqəsi gəldi (gülür).
-Bunu anladım, lakin sonra baş verənlər çox dəqiq, gözəl və qəfil oldu.
-Bu arada sadaladıqlarınız siyasi texnologiyadan çox müasir incəsənəti xatırlatdı.
-Yəni hər şeyi siz düşünmüsünüz?
-(uzun fasilə, Kolesnikova gülümsəyir, sonra gülməyə başlayır). Yox, biz hamımız düşünmüşük! Bu müsahibənin hamıda necə təəssürat yaradacağını təsəvvür edirəm (gülür).
-Niyə?
-Çünki siz yerdə qalanlardan fərqli olaraq, sualları nəsə başqa cür verirsiniz.
-Siz, ümumiyyətlə, bir də işləməyə hazırlaşırsınızmı?
-Bilmirəm (gülür).
-Bəs art-mərkəziniz necə, hazırda işləyir?
-Binaya həbs qoyublar, mən də öz hesabıma məzuniyyətdəyəm.
-Yəqin ki, bundan belə işləməyəcək.
-Yəqin ki, biz qələbə çalanacan siz deyən olacaq.
-Onda bəs nə edəcəksiniz?
-Cinayət işinin, nəhayət, bağlanması və hamının azadlığa buraxılması uğrunda mübarizə aparacağam, daha sonra isə incəsənət qalib gələcək.
-Artıq aydınlaşdırdıq ki, bu xəmir çox su apara bilər.
-Deməli, azadlıq əldə olunanadək fleyta çalmayacam (gülür). Siyasi texnoloji performanslar yaradacam. O performansları ki, heç kəs siyasi texnoloqların yaratmadığına inanmır.
-Bəs sizin siyasi ambisiyalarınız meydana gəlib?
-Yox, hərçənd hər kəs mənə bunu söyləyir, amma yox.
-Bəlkə sadəcə hələ ki onların fərqində deyilsiniz?
-Bilmirəm, amma görsəm ki, kömək edə bilərəm…
-Mən bunu nəzərdə tutmurdum. Demək istəyirdim ki, bəlkə dürüst seçkilər olduğu təqdirdə prezidentliyə namizədliyinizi irəli sürərsiniz?
-(gülür) Ciddisiniz? Bu sualı mənə hər kəs verir, amma niyə?
-Bəs onda kim?
-Viktor Babariko… Siz ciddi-ciddi hesab edirsiniz ki, mən prezident ola bilərəm?
-Zelenski olub ki! Hərçənd bilmirəm, bu, bəlkə də alçaldıcı müqayisədir…
-(gülür) Mən axı bununla hələ üç aydır məşğul oluram.
-Zelenski də təxminən bu qədər müddət məşğul olub.
-O, bundan əvvəl serialda oynayıb, yəni mənən artıq hazır olub (gülür).
-Bu, xarizma, cəsarət, insanlar tərəfindən tanınmaq məsələsidir, bu, təcrübədən vacibdir.
-Düzü, zənnimcə, hakimiyyətdə olmaq darıxıdırıcı məşğuliyyətdir. Axı adam küçədə rahat-rahat gəzmək istəyir, belədəsə sənə elə-hey hara getməli olacağını söyləyəcəklər.
-Sadəcə parlament respublikası qurmaq lazımdır, orda Baş nazir Babariko, prezidensə siz olacaqsınız. Mən hər şeyi düşündüm.
-Hə, artıq bildim siyasi texnoloq kimdir (gülür). Ciddi olsaq, mənim Almaniyada yaşayışq hüququm var və əminəm ki, Belarus qanunlarına görə, ölkədə beş və ya on il yaşamaq lazımdır.
-Bəlkə elə hər şey beş il çəkdi.
-Gəlin bu anı yaddaşımıza həkk edək – bu gün özümü dəqiq bu rolda görmürəm. Həmişə danışmazdan öncə düşünmək lazımdır. Mən səyahət etməyi, sörfinqi, muzeyə getməyi çox xoşlayıram. Müasir incəsənət muzeylərində günümü keçirə, ya da hər hansı bir festivala, quruluşa, dəlisov andreqraunda gedə bilərəm. Prezidentlər özlərini bu cür aparmırlar.
-Əla, stereotipləri pozmaq lazımdır.
-Yaxşı, onda fikirləşərəm (gülür).
