“Federal Təhlükəsizlik Xidməti mənə iki sinir zəhəri vurmuşdu”
Bu günlərdə azad olunaraq Almaniyaya deportasiya edilən rusiyalı siyasətçi, tarixçi və jurnalist Vladimir Kara-Murza iki il yarım həbsdə yatıb.
25 il azadlıqdan məhrum edilən Vladimir Kara-Murza ordu haqqında “saxta”lar yaymaqda, “arzuolunmaz təşkilatın fəaliyyətini həyata keçirməkdə” və “dövlətə xəyanətdə” təqsirli bilinirdi.
Hazırda Frankfurt-Maynda yaşayan Vladimir Kara-Murza cəzasını Omskda bir nəfərlik kamerada, işgəncə şəraitində çəkdiyini deyir.
O, heç vaxt azad edilməyəcəyinə əmin idi, amma mübadilə siyahısına düşdü.
Vladimir Kara-Murza “Meduza” nəşrinə müsahibəsində Rusiya həbsxanalarındakı qarşılaşdığı “qorxulu hekayələr”dən danışıb.
“Navalnı ilə eyni maddə ilə zəhərləmişdik”
Siyasətçi Moskvadan Sibirə göndərilməzdən əvvəl həbsxanada öləcəyini düşünürmüş:
“Bu, 2023-cü ilin sentyabr ayının əvvəlində idi. Mənim olduğum “Vodnik” istintaq təcridxanasının tibb bölməsinin rəisi şəxsi söhbətində mənə dedi ki, Vladimir, sənin il yarım vaxtın olacaq. Görürsünüz, Rusiya həbsxanası mükəmməl sağlam olan insan üçün də ən yaxşı yer deyil. Federal Təhlükəsizlik Xidməti mənə iki sinir zəhəri vurmuşdu. Bildiyimiz kimi, bu, Aleksey Navalnıya da aiddir, görünür, təxminən eyni maddə ilə zəhərləmişdik”.
“Bilirsiniz, mən təbiətcə böyük optimistəm, ikincisi (və yəqin ki, ondan da vacib olanı), təhsilimə görə tarixçiyəm. Həbsxanada çoxlu məktublar alırdım və onların bir çoxu ümidsizliyi göstərirdi. Cavablarımda ümidsizliyə heç bir əsas olmadığını deməyə çalışırdım. Aydındır ki, heç kim tarixin dəqiq elm olduğunu deməyəcək, amma tarix fizika və ya kimya ilə eyni elmdir. Sadəcə, bizim elmdə rəqəmlər yox, qanunauyğunluqlar, məntiq, tarixi qanunlar var. Amma hələ heç kim də tarixi qanunları ləğv edə bilməyib. Mən tamamilə əmin idim ki, heç vaxt çölə çıxmayacağam, ailəmi bir daha görməyəcəm”, – deyə o qeyd edib.
“Navalnı ümumilikdə 295 gün cəzaçəkmə kamerasında yatıb və həyatını itirib”
10 aylıq təkadamlıq kameradakı durumundan danışan Kara-Murzanın sözlərinə görə, Aleksey Navalnı ilə onun qarşılaşdığı vəziyyətdə eksklüziv heç nə yox idi:
“Bu, ölkəmizdə daha bir çox köhnə, xoşagəlməz sovet ənənəsidir. Hakimiyyətin bu və ya digər səbəbdən xüsusilə təhlükəli hesab etdiyi siyasi məhbuslar ən ağır şəraitdə və tam təcrid olunmuş vəziyyətdə saxlanılır. Məsələn, vaxtilə məşhur ictimai xadim, hüquq müdafiəçisi, Moskva Helsinki Qrupunun yaradıcılarından biri Anatoli Şaranski 405 gün cəza kameralarında yatıb. Onun sağ qalması əslində möcüzədir. Aleksey Navalnı ümumilikdə 295 gün cəzaçəkmə kamerasında yatıb və bu ilin fevralında həyatını itirib. Vladimir Bukovskinin, Yuri Orlovun və başqa sovet dövrünün dissidentlərinin xatirələrini oxusanız, çoxları orada olub. Baxmayaraq ki, o vaxtdan bəri müəyyən mənada pisləşib. Mən adi düşərgədə bir dəqiqə belə olmadım. Sovet dövründə həbsdə olan insanlar, o cümlədən dissidentlər mənə yazıblar, təcrübələri müqayisə etməklə maraqlanıblar. O qədər narahat idim ki, cavab verəcək heç nəyim yox idi”.
“Ora, həqiqətən, işgəncədir”
O, uzun müddət təkadamlıq kamerada saxlanıldığını, 11 ayı fasiləsiz olaraq “karser”ə salındığını deyib:
“Həbs olunmamışdan əvvəl də bilirdim ki, beynəlxalq hüquqa görə, uzun müddət təkadamlıq kamerada saxlanma işgəncə, qəddar və qeyri-insani rəftara bərabərdir. Üstəlik, uzunmüddətli həbs ard-arda 15 gün hesab olunur. Demək olar ki, 11 ayı fasiləsiz olaraq “karser”də keçirdim. Düzünü desəm, həbsxanadan əvvəl, özüm də bu təcrübəni yaşamamışdan əvvəl başa düşə bilmirdim ki, işgəncə nədir? Əksinə, düşündüm, tək oturursan, heç kim səni narahat etmir, nə istəyirsən yazırsan, kitab oxuyursan, yəni kazarmada cinayətkarlarla oturmaqdan yaxşıdır. Yalnız həbsxananın nə olduğunu bilməyən adam belə düşünə bilərdi. Amma ora, həqiqətən, işgəncədir”.
“İstənilən insan uçun ünsiyyətdən tam təcrid olunmaq tamamilə dözülməzdir. Yeməyə, içməyə, havaya ehtiyacımız olduğu kimi bir-birimizlə ünsiyyətə ehtiyacımız var. Bundan tamamilə kəsiləndə, adam dəli olmağa başlayır. Siz konsentrasiyanı itirirsiniz, fikirləriniz qarışmağa başlayır və başınıza axmaq bir şey gəlir. Kitabları ümumiyyətlə oxumaq mümkün deyildi, səhifəni oxuyursan və orada nə yazıldığını başa düşmürsən, yenidən oxuyursan, sonra təkrar-təkrar oxuyursan. Həbsxanada yazmaq da mümkün deyil – kağız və qələm gündə yalnız saat yarım verilir. Qalan vaxtlarda ya küncdən döngəyə iki-üç metrlik kiçik bir kameranın ətrafında gəzirsən. Ya da bacardıqca çox oxumağa çalışırsan. Və ya sadəcə oturub divara baxırsınız. Üstəlik, kiçik bir oturacaqda oturursan, çünki səhər tezdən, saat 5-də çarpayı divara yapışdırılır və yalnız axşam doqquzda, yatmaq lazım olanda ayrılır”, – deyə Kara-Murza əlavə edib.
“Başa düşürsən ki, biz səni heç vaxt düşərgədən buraxmayacağıq”
Kara-Murza bildirir ki, Rusiya həbsxanalarında daimi qapalı məkandan əlavə, cəza kamerası da var:
“Həmin məkanlarda ailə ilə telefon əlaqəsi tam qadağandır. Bu, həm də sovet ənənəsidir, bizdə hakimiyyət təkcə siyasi rəqibləri ilə deyil, həm də ailələri ilə mübarizə aparır. Ən “adamyeyən” Stalinizm dövründə siyasi motivlə həbs edilən “xalq düşmənləri”nin ailə üzvləri sürgün edilirdilər. Həbsdə olduğum iki il dörd ay ərzində həyat yoldaşımla bir dəfə, üç uşağımla iki dəfə telefonla danışa bildim. Zəng etmək üçün 15 dəqiqə vaxt verirdilər, həyat yoldaşım saniyəölçənlə dayandığı və uşağa atası ilə beş dəqiqədən çox danışmamaq göstərişi verdiklərini dedi. Bu, təkcə bizə deyil, ailələr üçün də işgəncədir. Biz bu rejimə qarşı şüurlu şəkildə mübarizə aparırdıq, bunun nəticələrini anladıq. Ailələrimiz isə yalnız bizə yaxın insanlar olduqları üçün cəzalandırılır. Daha bir şey – bilirəm ki, bu, Aleksey və mənim üçün vacib idi – kilsəyə getməyə tam qadağa olurdu. Mən bütün yetkin həyatım boyu pravoslav xristian olmuşam”.
“Mənim olduğum Omskdakı 6 və 7 saylı koloniyalarda pravoslav kilsələri fəaliyyət göstərirdi, amma ora getməyim qadağan edildi. Danışdığım bütün qadağalar Rusiya qanunları ilə bilərəkdən müvəqqəti tədbir kimi başa düşülür. Cəza kamerası – maksimum 15 gün. PCT – maksimum altı ay. EPKT – il. Amma mən Aleksey Navalnı kimi daimi olaraq orada oturmuşam. Yerli həbsxana komandirləri isə tam səmimi dedilər: “Vladimir Vladimiroviç, başa düşürsən ki, biz səni heç vaxt düşərgədən buraxmayacağıq. Nə qədər oturursan, belə oturacaqsan”, – deyə siyasətçi vurğulayıb.
“İki ildən artıq müddətdə zorakılıqdan həzz alan iki əsl əclafla tanış oldum”
O, mühafizəçilərin onunla necə davranması haqda suala belə cavab verib:
“Bütün kommunikasiyalar “Salam, əlvida”ya çevrildi. İnsan təması yox idi. Düşünürəm ki, onlara, xüsusən də bizimlə – qapalı həbsxanada “karser”də olanlarla danışmaq qadağan edilib. Çox vaxt həbsxanadan keçməmiş insanlar həbsxana işçilərini filmlərdən bir növ karikaturalı canilər kimi təsəvvür edirlər. Amma həbsxana sistemindəki insanların böyük əksəriyyəti olduqca normaldır. Bu da dəhşətlidir, çünki dünyamızda pislik əmrləri yerinə yetirən və necə deyərlər, “şəxsi heç nə” olmayan adi insanların əli ilə edilir. İki ildən artıq müddətdə zorakılıqdan həzz alan iki əsl əclafla tanış oldum. Birinci hakim Podopriqorov idi. İkincisi, Omskdakı İK-7-nin rəhbəri vəzifəsini icra edən Sergey Remnevdir”.
