“Novaya Qazeta”
-nın materialı əsasında
Rusiyada xarici agentlər tezliklə çoxala bilər – Rusiya parlamenti ikinci oxunuşda mətbu orqanlarla bağlı qanuna düzəlişlər qəbul etməyi planlaşdırır. Buna əsasən bu cür nəşrlərlə əməkdaşlıq edənlər özlərini xarici təsir vasitəsi kimi qəbul edə bilərlər. Bu düzəlişlərin əhatə dairəsinə yalnız tam zamanlı jurnalistlər deyil, həm də müstəqil yazıçılar düşə bilər – onlar öz yaratdığı məhsullara “xarici agent” etiketi vurmaq məcburiyyətində qalacaq, hər altı ayda bir fəaliyyəti barədə hesabat verəcək və ildə bir dəfə müstəqil audit tərəfindən yoxlanılacaqlar.
Bunun mümkün olması üçün xarici jurnalist özü hüquqi şəxs olmaq məcburiyyətində qalacaq. Hakimiyyətlərin anlayışında “düşmən səsləri” olan KİV-lərlə əməkdaşlıq edən rusiyalı jurnalistlər buna görə QHT-xarici agentlər haqqında olan qanun çərçivəsində cavabdehlik daşıyacaqlar.
“Bu, bizim istək və təşəbbüsümüz deyil, belə qanunları inkişaf etdirməyə məcbur edilməməyimiz gözəl olardı, – TASS, Peter Tolstoya düzəlişlərin ortaq yazarından bəhs edir. – Bu, birbaşa müdaxilə qanunu deyil, başqa ölkələrdə həmkarlarımıza qarşı pozuntulara cavab vermək üçün icra hakimiyyətinə verilən səlahiyyətdir”.
Dəyişikliklərin müəllifləri elə özlərinə aid olan ilkin sənədi yekunlaşdırmaq məqsədilə işçi qrupuna rəhbərlik edirlər. Hazırda düzəlişlərin mətni nəşr olunmayıb. Bilinən ancaq odur ki, Ədliyyə Nazirliyi tərəfindən aparılan xarici agentlər reyestri fiziki şəxslərin daxil edilməsi hesabına genişlənəcək, lakin onları siyahıya Baş Prokurorluq və Xarici İşlər Nazirliyi daxil edəcək. “Vedomosti” Dövlət Dumasının deputatlarına istinadən bildirir ki, guya Ədliyyə Nazirliyi pozuntunun dərəcəsini müəyyən edə bilmir.
“Ədliyyə Nazirliyi sadəcə rahatlıq naminə Baş Prokurorluqla əvəz edilib: orada daha çox ixtisaslaşmış kadr var və onlar repressiv qərarların qəbul edilməsində daha çox təcrübəlidirlər – deməli, bu mexanizm, Ədliyyə Nazirliyindəki nəzəriyyəçilərə nisbətən daha səmərəli işləyəcək”, – hakimiyyətin məntiqini politoloq Abbas Qallamov izah edir. – “Xarici İşlər Nazirliyi öz iştirakı ilə bu məsələdə başqa yerlərdə alınan qərarları işıqlandıracaq”.
Bundan əlavə, xarici agentin saytından repostları qadağa edən tələb qanun layihəsindən çıxacaq və məhkəmə qərarı olmadan belə materiallara istinad edən resursları bloklamaq mümkün olmayacaq. Amma qanun pozuntusuna yol verdikləri təqdirdə xarici agent KİV-lərin özlərini dərhal bağlamaq mümkün olacaq.
“Böyük ehtimalla hələ ki, qanun layihəsinin müəllifləri də bütün bunların necə işləyəcəyini bilmirlər”, – Qallamov deyir. O, həmçinin əlavə edib ki, bu dəyişikliklərin ortaya çıxması cari vəziyyətlə kifayət qədər məntiqli şəkildə əlaqəlidir:
“Reytinqlərin düşdüyü bir şəraitdə hakimiyyət orqanları informasiya məkanına nəzarəti gücləndirməlidir. Ona görə də jurnalistlərə qarşı yeni təzyiq metodları axtarırlar”.
Politoloq Kirill Roqov əlavə edir ki, ilk növbədə, özünəməxsus jurnalistlərə və internet jurnalistikasıyla məşğul olanlara diqqət yetirə bilərlər.
“Onlara korporativ qurumlar vasitəsilə təzyiq göstərmək daha çətindir”, – Roqov izah edir.
Yeni düzəlişlərin əhatə dairəsinə yalnız jurnalistlər deyil, fikirlərini sütun şəklində dərc edən ictimai xadimlər və siyasətçilər də düşə bilərlər. Azadlıq Radiosunun saytında köşə yazarı olan politoloq Leonid Qozman “Novaya Qazeta”-ya “absurd tələbləri yerinə yetirməmək üçün sonunadək müqavimət göstərəcəyini”,- deyir (bunun üçün dəyişikliklər mətnində cəza nəzərdə tutulur – məbləğ hələ müəyyənləşdirilməyib).
“Qanunlar hər kəsi günahlandırmaq mümkün olacaq şəkildə yazılır, – Qozman deyir. – “Belə dəyişikliklər qəbul edilərsə, yazmağı bilən və hərfləri tanıyan hər kəs düşmən elan edilə bilər. Məqsəd – hər kəsin müqəssir olmasıdır. Sonra isə manevr üçün meydan olacaq. Polislər kimi pozuntuya gözümüzü yuma və ya cəza da yaza bilərik”.
