Qubad İbadoğludan hökumətə sual: Dollar ucuzlaşırsa, qiymətlər niyə bahalaşır?
Artıq bir neçə gündür media və sosial şəbəkələr supermarket sahiblərinin İqtisadiyyat Nazirliyinə müraciətini, dövlət orqanlarının ona reaksiyasını müzakirə edir.
Mövzunu öz Facebook səhifəsində bir daha müzakirəyə çıxaran Demokratiya və Rifah Hərəkatının sədri, iqtisadçı Qubad İbadoğlu düşünür ki, sahibkarlar qarşılaşdığı çətinlikləri ya bilərəkdən, ya da bilməyərəkdən düzgün təqdim etmirlər. Eyni zamanda, onların müraciətində əgər vergi güzəştləri verilməzsə, qiymətləri qaldırmaq və işçiləri ixtisar etmək məcburiyyətində qalacaqlar fikri də obyektiv deyil. Çünki qiymətlər kifayət qədər bahalaşıb, işçilər də mümkün qədər ixtisar olunub. Ola bilər ki, qiymətləri pərakəndə satışla məşğul olan mağazalar deyil, topdansatış şirkətləri bahalaşdırıb. Bu ayrıca araşdırma tələb edən vacib məsələdir. Amma məsələ burasındadır ki, adı müraciətdə yer alan supermaketlərin bəziləri həm də bir sıra məhsulların idxalı ilə də məşğul olur.
O, hesab etmir ki, vergi güzəştləri alan supermarket sahibləri qiymətləri ucuzlaşdırıb, işçiləri artıracaqlar. Çünki böyük ticarət şəbəkələrinin ziyanla işləməsi yalnız vergilərin yüksək olması ilə əlaqədar deyildir. Çox uzaq olmayan zamanlarda gömrükdə inhisarçılığın yığışdırılması və qeyri- rəsmi ödənişlərin azalması heç də qiymətlərin ucuzlaşmasını şərtləndirmədi, əksinə idxal qiymətləri daha da bahalaşdı. Eyni zamanda, manatın ucuzlaşmasını əsas götürüb qiyməti bahalaşdıranlar, nədən manat bahalaşanda qiymətləri endirmirlər? Deməli, bu müraciətin arxasında başqa məqsədlər dayanır. Əvvəla, böyük ticarət şəbəkələrinin birlikdə müraciəti həm də güc nümayişidir. Necə ola bilər ki, bir-birlərinə rəqib olanlar qısa zamanda birləşmək və mövqe ifadə etmək fikrinə düşdülər? Supermarket sahiblərinin İqtisadiyyat Nazirliyinə birgə müraciətində əsas məqsəd həm dövlət orqanlarına, həm də istehlakçılara “biz qiymətləri bir daha bahalaşdırmaq məcburiyyətindəyik” mesajını çatdırmaqdır. Hətta onlar hər iki istəklərinə (həm vergi güzəştinə və həm də qiymət bahalaşmasına) nail olduğu halda da mövcud böhranlı vəziyyətdən çıxa bilməyəcəklər. Çünki indiki halda həm Mərkəzi Bankın buxovlayıcı monetar və həm də Maliyyə Nazirliyinin məhdulaşdırıcı fiskal siyasəti nəticəsində alıcılıq qabliyyəti kəskin aşağı düşüb. Ölçüsündən asılı olmadan bütün ticarət şəbəkələrinin əsas problemi budur. Bu problem də yalnış iqtisadi və sosial siyasətin nəticəsində yaranıb və bu siyasət davamlı olarsa, o halda özünün dağıdıcı effekti ilə milli iqtisadiyyatı və xüsusilə də yerli biznesi daha açınacaqlı vəziyyətə sala bilər: “Belə olan halda istehlakçılar nəinki qiymət bahalaşması, eyni zamanda istehlak malların keyfiyyətinin pisləşməsi və qıtlığının yaranması ilə də qarşılaşa bilərik. Ona görə də hökümət bu müraciəti diqqətə götürüb, vəziyyəti dərindən öyrənməli və bir-biri ilə əlaqələndirilmiş ciddi qərarlar qəbul etməlidir”.
O, qərarların konseptual əsaslarını Demokratiya və Rifah Hərəkatının “İqtisadiyyatda əsas və təxirəsalınmaz tədbirlər Paketi”ndə hökumətə təqdim etsələr də, reallaşmasının ləngidiyini deyib: “Belə şəraitdə islahatların effekti həm də vaxt amilindən asıldır. Nə qədər yubansaq, bir o qədər də xərclərimiz artacaq və çox itirəcəyik”.
