Amerika-Azərbaycan gərginliyinin əvvəlki kolliziyalarının təcrübəsi göstərir ki…
Amerika-Az
ə
rbaycan m
ü
nasib
ə
tl
ə
rind
ə
nisbi sakitlikd
ə
n sonra g
ə
rginlik yen
ə
a
çı
q
şə
kild
ə
b
ü
ruz
ə
verdi.
Bu d
ə
f
ə
antiamerika kampaniyas
ı
n
ı
n katalizatoru, q
ə
rib
ə
d
ə
olsa, AB
Ş
–
ı
n Az
ə
rbaycandak
ı
s
ə
firi Ri
ç
ard Morninqstard
ı
r.
“Azadlıq” radiosuna müsahibə verən Morninqstar prezident Ilham Əliyev administrasiyasının antidemokratik siyasətindən və onun komandasındakı antiqərb ovqatdan narazılıq ifadə edib. Səfir anladıb ki, ABŞ-ın səbrinin həddi var və bildirib ki, Qərbin Azərbaycandan uzaqlaşması Rusiya və İranla təkbətək qalan ölkə üçün fəlakət olardı.
Qeyd etmək lazımdır ki, Azərbaycanda antiamerika ovqatının açıq vulkanik püskürməsi son ildə 3 dəfə baş verib:
1.
Ö
t
ə
n ilin q
ışı
nda
ə
sg
ə
r
ö
l
ü
ml
ə
rin
ə
qar
şı
g
ə
ncl
ə
rin k
ü
tl
ə
vi
çı
x
ış
lar
ı
ndan sonra. O vaxt AB
Ş
Milli Demokratiya
İ
nstitutu d
ö
vl
ə
t
ç
evrili
ş
ind
ə
ittiham edildi.
2. 2013-c
ü
il prezident se
ç
kil
ə
rinin n
ə
tic
ə
l
ə
rin
ə
antidemokratik qiym
ə
t veril
ə
nd
ə
n sonra.
3.Bu ilin q
ışı
nda QHT-l
ə
r haqda qanunvericilik s
ə
rtl
əş
diril
ə
nd
ə
n sonra. Bu dəfə ABŞ Senatının guya məxfi fəaliyyət göstərən əməkdaşları ölkədə sabitliyi pozmaq cəhdində ittiham edildi.
Hər üç halda münaqişə təşəbbüsçüsü Azərbaycan tərəfi oldu, Qərbə hücum üçün oyuncaq QHT və KİV-dən istifadə edildi. Rəsmi Bakının bu davranışı qəribə görünə bilər, Amerikanın Əliyev rejiminə çox güzəştə gedən siyasəti də qəribədir. Müstəqillik dövründə Bakı dəfələrlə ABŞ-dan kömək istəyib və onu demokratiya xüsusunda tənqidlə birgə alıb. 1994-cü ildə Heydər Əliyev hakimiyyətinin möhkəmlənməsi, 2003-ci ildə İlham Əliyevin hakimiyyətə gəlməsi və möhkəmlənmıəsi əsasən, ABŞ-ın dəstəyinin nəticəsidir.
Sonuncu dəfə Bakı var qüvvəsilə səy göstərdi ki, 2013-cü ildə 3-cü müddətə prezident seçilmək üçün Vaşinqtonun razılığını əldə etsin. Başlayan intensiv danışıqlardan sonra mayın 3-cü ongünlüyündə ABŞ prezidenti Obamanın xaç atası, keçmiş senator Riçard Luqarın başçılığı ilə nüfuzlu Amerika desantı Bakıya gəldi. Sonrakı hadisələr göstərdi ki, üçgünlük danışıqlar Amerika tərəfini tam qane etməyib. Bunu dövlət katibinin insan haqları üzrə köməkçisinin müavini Tomas Melianın İlham Əliyev üçüncü müddətə namizədliyini versə, «qırmızı və qara xətlər» barədə bəyanatı da göstərirdi. İyunun sonunda Əliyevin nümayəndələri ABŞ-a gelib Obama administrasiyasını «prezident Əliyevi Moskva və Tehranın əlindən xilas etməyə» çağrırlar. Bir müddət sonra öhdəliklər müqabilində Əliyevin üçüncü müddətə seçilməsi üçün yaşıl işıq yandırılır. Hansı öhdəliklər? Tərəflərin heç biri bunları açıqlamır. Seçkidən sonra Amerika kuluarlarında eşidilən budur ki, bu müqavilə səhv imiş.
Maraqlıdır ki, demokratik münasibətlər deqradasiya məcrasında Azərbaycan hökumətinin vətəndaş cəmiyyətinə təzyiqinin artması yolu ilə inkişaf edib, əksinə, energetika və təhlükəsizlik sahəsində hər şey uğurla inkişaf edib. 2012-ci ilin sonunda Rusiya ən strateji obyekti olan Qəbələ RLS-i tərk etdi, TANAP və TAP boru kəmərləri marşrutları aktiv mərhələyə daxil oldu və nəhayət, indiki Amerika-Azərbaycan münasibətləri şəraitində çoxdan gözlənilən Transxəzər qaz kəməri layihəsi ön plana çıxdı. Eyni zamanda, Tehranın ABŞ-a münasibətdə meydana çıxan konstruktivizmi və marşrut ölkələri olan Azərbaycan və Türkiyədən İran qazının gələcək nəqli ilə bağlı məsləhətləşmələrə qoşulması “Nabukko” layihəsinə yeni nəfəs gətirdi. Bu məsələdə səfir Morninqstarın da xidməti az deyil, onun iki il əvvəl Azərbaycana gəlməsini Turan agentliyi (2012-ci il, 28 aprel, Morninqstar demokratiya qırğısı olacaqmı?) ABŞ prezidentinin Avrasiyada energetika məsələləri üzrə keçmiş xüsusi nümayəndəsinin yeni regional zühuru kimi sezirdi.
Sadalanan hadisələr göstərir ki, proqnoz yanlış olmayıb. Prezident İlham Əliyevi 19 ildir tanıdığını deyən Morninqstar onunla açıq dialoqa malikdir və faktik olaraq etiraf edir ki, tanışılıq 1995-ci ildə, Əliyev ARDNŞ-nin vitse-prezidenti olanda başlayıb. O, ölkə tarixinin sonrakı inkişafının gedişini müəyyən edən bu dövlət enerji şirkətinin faktiki əsas siması idi.
Energetika bazasında qurulan ikitərəfli münasibətlər indiyəcən müəyyənedici rol oynayır, Əliyev bunu yaxşı başa düşür. O, dərk edir ki, ABŞ-ın qlobal enerji təhlükəsizliyi strategiyası hələ tam həllini tapmayıb və həyata keçmək mərhələsindədir. Belə şəraitdə Azərbaycanın sabitliyi və təhlükəsizliyi prioritet olaraq qalacaq və demokratiyaya qurban verilə bilməz. Bunu Əski və Yeni dünyada da, xüsusən Ukrayna uğrunda mübarizə şəraitində yaxşı anlayırlar. Yaxın iki ildə Vaşinqton və Brüsselin bütün diqqəti bura yönələcək. Bu müddətdə, Amerika-Azərbaycan gərginliyinin əvvəlki kolliziyalarının təcrübəsi göstərir ki, ABŞ və bütövlükdə Qərb Əliyevin bir qrup siyasi məhbusu azad etməsi və insan haqları və azadlıqlarının müdafiəsi haqqında növbəti formal sərəncamından məmnun qalacaq. Elə həmin təcrübə göstərir ki, növbəti gərginliyə qədər bu, yetərli olacaq.
Turan Analitik Xidm
ə
ti
