ABŞ Prezidenti Donald Tramp administrasiyası Azərbaycan və Ermənistan arasında yolun açılması ilə bağlı Yerevan və Bakıya təklif təqdim edib.
Bu barədə Karneqi Rusiya Avrasiya Mərkəzinin analitiki Olesya Vartanyan iki xarici diplomata istinadən məlumat verib.
“Bir neçə il əvvəl Avropa İttifaqı 2008-ci il müharibəsindən sonra Rusiya və Gürcüstan arasında yaranmış nümunəyə əsaslanaraq, nəqliyyat marşrutlarının idarəsini müstəqil xarici şirkətə verməyi təklif etmişdi. Söhbət Abxaziya və Cənubi Osetiya ərazilərindən keçən yük daşımalarından gedirdi və idarəetməni İsveçrəli şirkət həyata keçirməli idi. Vəziyyət fərqli olsa da, bu mexanizm Ermənistana və Azərbaycana da təklif olunub. Lakin müzakirələrdə irəliləyiş olmayıb. Avropa İttifaqının səyləri əvvəlcə Ermənistan-Azərbaycan sərhədində gərginliyin artması, sonra isə 2023-cü ildə Dağlıq Qarabağda eskalasiya səbəbindən pozulub”, – Olesya Vartanyan bildirib.
O, əlavə edib ki, ABŞ danışıqları canlandıra bilər və Tramp administrasiyası artıq Ermənistanla Azərbaycana öz planını təqdim edib:
“İki variant mümkündür. Birincisi, Azərbaycanın Ermənistan Konstitusiyası ilə bağlı tələblərindən imtina etməsini təmin etmək və sülh sazişi imzalamaq. Məsələn, bu, Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin Ağ Evə dəvət olunması ilə mümkün ola bilər. İkinci, daha real variant isə Yerevana təzyiq göstərmək, Amerika modelini qəbul etməyə razı salmaq, marşrutun erməni hissəsində tam nəzarət tələbindən imtina etdirməkdir. Bu, çox güman ki, Ermənistanın tezliklə sülh sazişi imzalamaq və bütün sərhədləri açmaq, uzunmüddətli təcrid vəziyyətindən çıxmaq ümidlərindən də imtina etməsi demək olacaq”.
Ermənistan Xarici İşlər Nazirliyinin sözçüsü Ani Badalyan Karneqi Mərkəzinin materialını şərh edərkən bildirib ki, “Cənubi Qafqazda nəqliyyat infrastrukturunun blokadasının aradan qaldırılması Ermənistan üçün prioritet olub və belə də qalır”.
“Ermənistan regional qarşılıqlı əlaqələrə “Sülh kəsişməsi” layihəsini təqdim edib və bu təşəbbüs bir sıra beynəlxalq tərəfdaşlar tərəfindən müsbət qarşılanıb. Üstəlik, Ermənistan bu təşəbbüs çərçivəsində bütün maraqlı tərəflər üçün qəbul edilə biləcək bir sıra həllər də irəli sürüb,” — deyə Badalyan qeyd edib.
Onun sözlərinə görə, eyni zamanda, müxtəlif beynəlxalq tərəfdaşlar Ermənistan-Azərbaycan münasibətlərinin normallaşması, o cümlədən iki ölkə arasında nəqliyyat infrastrukturunun blokadasının aradan qaldırılması ilə bağlı vaxtaşırı öz fikirlərini də təqdim edirlər.
“Müzakirələr bütün maraqlı tərəflərlə davam edir və məqsəd regionun kəsişmə nöqtəsi kimi potensialını həyata keçirən faydalı və real nəticələr əldə etməkdir,” — Badalyan əlavə edib.
1988-ci ildən başlayan Birinci Qarabağ müharibəsi və bölgədə yaranmış siyasi gərginliklər nəticəsində Ermənistan və Azərbaycan arasında sərhədlər uzun illər bağlı qalıb.
Rəsmi Bakı, hələlik, Tramp administrasiyasının təklifi ilə bağlı Karneqi Rusiya Avrasiya Mərkəzinin iddiasına reaksiya verməyib.
Bu isə Naxçıvanla Azərbaycan arasındakı birbaşa nəqliyyat əlaqələrinin tamamilə kəsilməsinə səbəb olub.
Bu müddət ərzində əlaqələr əsasən hava yolu ilə və ya Türkiyə, eyni zamanda da Gürcüstan kimi üçüncü ölkələr vasitəsilə təmin olunub.
2020-ci ildə Azərbaycan, Ermənistan və Rusiya arasında imzalanmış üçtərəfli bəyanatda Naxçıvanla Azərbaycan arasındakı əlaqələri təmin etmək üçün Ermənistan ərazisindən keçən xüsusi bir nəqliyyat dəhlizinin açılması nəzərdə tutulurdu.
Bu yolun açılması həm Azərbaycanla Naxçıvan arasında əlaqələri bərpa etmək, həm də ümumilikdə Ermənistan-Azərbaycan münasibətlərinin normallaşması istiqamətində atılmış vacib addım kimi qiymətləndirilir.
Lakin bu yolun idarə olunması və təhlükəsizliyinə dair məsələlər hələ də müzakirə mövzusudur. Ermənistan tərəfi yolun öz ərazisindəki hissəsinə tam nəzarət etmək istəyir.
Azərbaycan isə marşrutun davamlılığı və təhlükəsizliyini təmin etmək üçün xarici beynəlxalq təminatçıların (məsələn, Rusiya və ya Türkiyə kimi) iştirakını tələb edir.
Hazırda yolun açılması ilə bağlı danışıqlar davam edir, lakin tərəflər arasında tam razılıq əldə olunmayıb.
Ermənistanla Azərbaycan arasında münaqişə hələ 1988-ci ildə başlayıb. 2020-ci ilin sentyabrında isə uzunmüddətli atəşkəsdən sonra Azərbaycan və Ermənistan arasında 44 günlük İkinci Qarabağ müharibəsi olub. Azərbaycan Qarabağın bir hissəsinə və ətraf 7 rayona nəzarəti bərpa edib. 2023-cü ilin sentyabrın 19-da Azərbaycan Qarabağda lokal hərbi əməliyyat keçirib. Oktyabrın 15-də isə Prezident İlham Əliyev Xankəndidə Azərbaycan bayrağını qaldırıb və çıxışında Azərbaycanın öz suverenliyini tam bərpa etdiyini, Qarabağ probleminin bitdiyini, münaqişənin sona çatdığını deyib.
Tərəflər bu ilin martında sülh müqaviləsi ilə bağlı razılığa gəldiklərini və bu istiqamətdə danışıqların uğurla davam etdiyini bildiriblər.
